In crisistijd is bedrijfscultuur een zaak van de CEO

In onze jaarlijkse CEO Survey kregen de CEO’s dit jaar de vraag voorgelegd welke aspecten van hun HR-strategie zij willen veranderen om hun concurrentiepositie te verbeteren. Opvallend is dat veertig procent van de CEO’s meer aandacht wil besteden aan versterking van de bedrijfscultuur.

Dat is zelfs nog een fractie hoger dan de 37 procent van de CEO’s die de focus legt op verbetering van de vaardigheden van hun medewerkers. De laatste jaren vonden ze dat laatste juist het belangrijkst. Ook het versterken van de aandacht voor de gezondheid en het welzijn van medewerkers scoort hoog (dertig procent) in de CEO Survey 2021.

Covid-19 en het massale thuiswerken

De gewenste ‘harde’ digitale vaardigheden van hun werknemers heeft op de agenda van de CEO’s dus forse concurrentie gekregen van de meer zachte onderwerpen van het HR-beleid. Dat kan niet los gezien worden van Covid-19 en het massale thuiswerken sinds maart 2019. 

Focus verschoven van harde naar zachte kant van thuiswerken 

In de eerste maanden van de lockdown waren CEO’s vooral bezig met crisismanagement om de continuïteit van hun organisaties te waarborgen, terwijl de HR- en facility-afdelingen zorgden voor de fysieke veiligheid van de werkomgeving. 

Kantoren werden ingericht op de anderhalvemetersamenleving, er werden looproutes uitgestippeld, kantoorreserveringssystemen geïnstalleerd en een toegangsbeleid geformuleerd. Werknemers kregen hulp en tips voor het inrichten van hun thuiskantoor. 

Moeite met balans tussen privé en werk

Inmiddels is de focus verschoven van het harde ‘stickers plakken’ naar de zachte kant. In de loop van de tijd is immers gebleken dat werknemers moe zijn van het thuiswerken en moeite hebben met de balans tussen privé en werk. Ze missen de samenwerking, maar ook het plezier met collega’s. Ze voelen zich minder betrokken bij de zaak, met gevolgen voor effectiviteit, creativiteit en innovativiteit, zo blijkt uit onderzoek. 

Zo langzamerhand is doorgedrongen dat niet alleen de fysieke veiligheid, maar nog meer het geestelijk welzijn een belangrijke issue is bij het werken-op-afstand. Waar er eerder zorgen waren over wat automatisering met de factor arbeid zou doen, ligt nu het accent op het slijtage-effect van thuiswerken. 

Continu meten, sturen en daarop acteren 

De dramatisch veranderde werkomstandigheden vragen om continu meten en bijsturen. Veel werkgevers sturen periodiek surveys uit om de stemming onder hun personeel te peilen en daarop acteren. Degenen die dat nog niet doen, zouden daar onmiddellijk mee moeten beginnen. 

Als werknemers zich eenzaam voelen, is het misschien tijd om te stimuleren dat collega’s die dicht bij elkaar wonen, samen een wandelingetje maken. Als werknemers zich verslikken in de combinatie van werk en zorgtaken omdat de scholen dicht zijn, is er wellicht een mogelijkheid om oppas te regelen en te financieren.

Betrokkenheid werknemers is chefsache, net als het bieden van perspectief

CEO’s moeten communiceren, niet via een managementlaag, maar zelf. Al was het maar om te vertellen hoe het met henzelf gaat, over hoe zij problemen aanpakken en om empathie te tonen met al die verschillende individuen in verschillende omstandigheden. 

Belangrijk is ook dat zij váák communiceren, want hoe mensen zich voelen tijdens de crisis is meestal een momentopname. Zo kan het best zijn dat in de week na een persconferentie van de premier de stemming daalt. Als er sprake is van another day in the office kunnen de CEO’s hun boodschappen via hun managementstructuur verspreiden. 

De HR-afdeling kan blijven zorgen voor onderhandelingen over de arbeidsvoorwaarden, de loonrondes en zelfs vitaliteitsprogramma’s, maar het vasthouden van de betrokkenheid van werknemers en de bedrijfscultuur is chefsache. In een crisis als deze moeten CEO's als het ware hun werknemers direct omhelzen om iedereen erbij te houden.

CEO's moeten perspectief blijven bieden

Tegelijkertijd moeten CEO’s perspectief blijven bieden, laten zien hoe het gaat met het bedrijf. Hoe staat het er financieel voor? Hoe gaat het met de uitvoering van de strategie? Wat zijn de plannen voor de nabije toekomst om uit de crisis tevoorschijn te komen? Tijdens deze crisis is duidelijk geworden dat niets mensen zo ontmoedigt als een gebrek aan perspectief. 

‘Zacht’ leiderschap is wellicht onwennig, maar cruciaal 

Voor de coronacrisis waren leiders toch nog vooral bezig met de inhoud, met de strategie, met het uitstippelen van routes naar gewenste doelen, het slaan van piketpaaltjes en het benoemen van een managementteam om dat allemaal uit te voeren. Daar komt nu een dimensie bij. Nieuw, want omhelzen is wellicht onwennig, maar cruciaal.  

We noemen dit de ‘zachte’ aspecten, maar zo zacht zijn deze niet. Natuurlijk levert thuiswerken ook kostenbesparingen op, vooral op het gebied van woon-werkkilometers en kantoorruimte. Daar tegenover staat dat er ook en prijskaartje hangt aan de effecten van minder samenwerking, een minder grote betrokkenheid bij de organisatie, isolatie en stress. 

In ons onderzoek The costs and benefits of working from home, part II  berekenden we dat deze kosten in totaal kunnen oplopen van 375 miljoen tot anderhalf miljard euro als werknemers meer dan de helft van de week zonder collega’s in hun thuiskantoor zitten. En dit zijn kosten die vrijwel geheel bij werkgevers terechtkomen.

Covid-19 accelereert het paradoxale leiderschap

De afgelopen jaren is er al veel aandacht geweest voor de nieuwe leiders die schijnbaar tegengestelde vaardigheden hebben. Voor leiders die zakendoen in de hele wereld, maar wel oog hebben voor de directe omgeving. Personen die met zelfvertrouwen acteren, maar zich tegelijkertijd kwetsbaar durven op te stellen.

Voor CEO’s die uit de voeten kunnen met de nieuwste technologie, maar die zich realiseren dat het vooral mensen zijn die deze technologie gebruiken. CEO’s die een stevige lijn uitzetten, maar tegelijkertijd acteren op de veranderde wensen en verwachtingen van hun stakeholders. Covid-19 accelereert het belang van deze eigenschappen - voor die paradoxen van het nieuwe leiderschap, zoals wij die noemen. In die zin telt ook hier: never waste a good crisis.