Transitieagenda Circulaire Bouweconomie

'Er moet in Nederland nog veel gebeuren om in 2050 volledig circulair te zijn'

In 2050 moet de gebouwde omgeving in Nederland volledig circulair zijn ingericht. Elphi Nelissen, hoogleraar duurzaam bouwen aan de Technische Universiteit Eindhoven, is voorzitter van het team dat de plannen voor de eerste fase van die transitie heeft opgesteld: de Transitieagenda Circulaire Bouweconomie. Daags voor het interview is ze gevraagd ook leiding te geven aan de uitvoering van die plannen. Doel: een basiskamp inrichten vanwaaruit de bouwsector in 2023 de lange klim naar de top kan beginnen. Een interview met een ideëel gedreven en pragmatische ingestelde wetenschapper annex bestuurder: 'Een aantal bedrijven pretendeert al heel ver te zijn op het gebied van circulariteit, maar ik vind het nog tegenvallen. Er moet gewoon nog heel veel gebeuren.'

- Wat motiveert u tijd en energie te steken in voorzitterschap van het transitieteam?

'Ik vind dat leuk, maar dat is een egoïstische drijfveer. Ik vind het ook mooi om te helpen de wereld op langere termijn leefbaar te houden. Het grote probleem kan ik niet nu oplossen, ik kan wel mijn steentje bijdragen om het op termijn een beetje anders te gaan doen, in ieder geval voor de bouwsector in Nederland. Dat is mijn ideële drijfveer, en naarmate ik meer over het thema hoor en lees, neemt het urgentiegevoel dat ik daarbij heb alleen maar toe.'

- Waardoor zouden ondernemers in de bouw gemotiveerd moeten raken?

'Natuurlijk ook omdat ze deze wereld niet slechter willen achterlaten voor komende generaties. Anderzijds zijn er ook heel goede zakelijke redenen. We werken ernaartoe dat alle overheidsaanbestedingen circulair gaan plaatsvinden. Als je niet meedoet, ga je dus de boot missen. Positief geformuleerd: als je voorloper bent, kun je een enorme markt aanboren, zelfs buiten Nederland. Dan sla je drie vliegen in een klap, dat lijkt me een mooie reden om hiermee te beginnen.'

- Leeft in de bouwsector het idee dat hier zakelijke kansen liggen?

'Dat denk ik wel. De grote zorg van bedrijven is alleen dat ze niet goed weten hoe die kansen benut moeten worden. En die zorg deel ik met ze, want niemand weet nog precies hoe dat moet. Het is nu bijvoorbeeld absoluut niet haalbaar om bij de sloop van een gebouw exact te analyseren welke materialen met welke eigenschappen erin zitten. Het is daarom nu nog stukken goedkoper om nieuwe materialen te gebruiken. Het bestaande materialenpaspoort is dus absoluut niet toereikend, daar hebben we een flinke klus te klaren. Ook de normering van circulariteit is nog een enorme opgave. Je moet kunnen afwegen of het verstandiger is om materiaal te hergebruiken of om een nieuw bio-based materiaal te gebruiken. Dat is behoorlijk complex: je hebt te maken met transport, met intrinsieke energie, noem maar op. We zullen tools moeten maken om circulariteit objectief te kunnen meten, vergelijken en vaststellen. Daar moeten we als de wiedeweerga mee aan de slag.'

- Hebben bouwbedrijven de benodigde kennis en competenties al om de transitie te maken?

'Een aantal bedrijven pretendeert heel ver te zijn op het gebied van circulariteit, maar als je er in duikt vind ik het nog tegenvallen. Er moet gewoon nog heel veel gebeuren, maar dat geldt voor iedereen. Een heleboel technologieën die we nodig hebben zijn nog niet voorhanden en er is een flink kennisgebrek. Daar zullen bedrijven aan de lat staan, maar ook kennisinstellingen en de overheid. Want die eerste stappen in een verandering kosten altijd relatief veel geld, die moet je wel faciliteren. Die behoefte is heel duidelijk en daar worden ook stappen in gemaakt. Vanuit de Bouwagenda is bijvoorbeeld het Bouw en Techniek Innovatiecentrum opgericht om op vijf hoofdthema's - waarvan circulariteit er één is - onderzoek te stimuleren en de kennis die daaruit voortkomt beschikbaar te stellen voor iedereen.'

- Een van de doelen is draagvlak creëren in de bouwwereld en daarbuiten. Hoe gaat dat?

'Niet iedere Nederlander zal binnen een halfjaar snappen wat circulariteit is en waarom we dat moeten nastreven. Dat heeft tijd nodig. Bij grote delen van de bevolking, met name bij lager opgeleiden, is er nog helemaal geen bewustzijn. Wat ook meespeelt: mensen moeten al zoveel, ze worden murw. Ze moeten van het gas af, en ze moeten nu ook nog eens circulair gaan doen. Ik snap die zorg. Daarom moet je ook niet overhaast en te geforceerd dingen gaan afdwingen, maar wel de dingen die je doet meteen goed doen. Bij de verduurzaming van de bestaande woningvoorraad móeten we echt alles uit de kast trekken om dat zo circulair mogelijk te doen, met de kennis en het draagvlak van dit moment. Idem voor alle nieuwbouwopgaves. Achteraf denken we dan misschien dat het veel beter had gekund, maar we moeten lessen gaan leren uit de projecten die we nu kunnen doen.'

- Hoe doet de Nederlandse bouwsector het op het gebied van circulariteit in internationaal opzicht?

'We hebben gekeken of andere landen voorliggen, maar dat is niet zo. Wij zijn hier echt de koploper, wat ons veel kansen biedt. Nederland produceert maar 0,46 procent van de wereldwijde CO2-uitstoot, een halvering daarvan heeft op zich geen grote impact. Maar als we een voorbeeld kunnen geven en kunnen zorgen dat de rest van de wereld meegaat, te beginnen met Europa, dan heeft dat natuurlijk wél een enorme impact. En een groot economisch belang, dat kan prima samengaan. Het is aan de Europese Commissie om bijvoorbeeld te zorgen dat een norm die we in Nederland ontwikkelen ook in andere landen wordt geïmplementeerd. Zodat wij niet het enige land zijn dat bouwen iets duurder gaat maken, want dat is wel vaak de consequentie, maar dat we dit als Europa doen omdat we vinden dat we dat aan de wereld verplicht zijn.'

- Wanneer gaat er echt een versnelling komen en bouwen we in Nederland op grote schaal circulair?

'Daarvoor zullen we eerst normen en tools moeten hebben. Vervolgens moet je zaken gaan verplichten, beginnend met lage eisen die langzaam worden opgeschroefd, net zoals bij het energiepaspoort. Dat zal ook de weg zijn voor circulair bouwen, maar voorlopig blijven we prediken en stimuleren we mensen dit uit eigen beweging te doen. Dus het duurt nog wel even. Ik denk na 2023 op zijn vroegst, en dan moeten we voor die tijd al heel veel gedaan hebben.'

- Gaat het lukken, een volledig circulaire gebouwde omgeving in 2050?

'Een gewetensvraag. Als ik eerlijk ben: de laatste vijf procent wordt heel erg lastig, maar voor 95 procent zal het gelukt zijn. Maar dan moeten we er met z'n allen wel geld voor over hebben, en met z'n allen wel actie ondernemen.'

Contact

Bas Weber

Bas Weber

Partner, PwC Netherlands

Tel: +31 (0)61 037 60 45

Volg ons