Making Sense of Economic Ecosystems

Barbara Baarsma, Chief Economist bij PwC, geeft het belang van economische ecosystemen aan: “De achterblijvende groei van de arbeidsproductiviteit belemmert de structurele economische capaciteit, die al wordt beperkt door tekorten aan arbeidskrachten, overbelaste elektriciteitsnetten en beperkte ruimte. Toch hebben we productiviteitsgroei nodig om stijgende zorgkosten, hogere defensie-uitgaven en hogere kosten voor klimaatmitigatie en -adaptatie te kunnen betalen. Economische ecosystemen zijn krachtige motoren die de productiviteitsgroei een boost geven – vergelijk het met een orkest, waarin elk instrument in harmonie samenspeelt, waardoor de totale prestatie veel sterker is dan wat een solist alleen zou kunnen bereiken.”

We laten de waarde zien van vier soorten economische ecosystemen: ecosystemen voor ondernemerschap, en kennis-, innovatie- en bedrijfsecosystemen. 

Ecosystemen voor ondernemerschap: ondernemerschap in een regio bevorderen

Ecosystemen voor ondernemerschap bieden de noodzakelijke randvoorwaarden om ondernemerschap te laten gedijen. Onze analyse toont dat regio's met meer ontwikkelde ecosystemen voor ondernemerschap, zoals Groot-Amsterdam en Zuidoost-Noord-Brabant, ook een hogere arbeidsproductiviteit hebben (zie figuur).

Kennisecosystemen: kennis genereren

Kennisecosystemen richten zich op het genereren van nieuwe kennis door gezamenlijk onderzoek, samenwerking of de ontwikkeling van een kennisbasis. Universiteiten, onderzoeksinstituten en innovators spelen een centrale rol in deze ecosystemen, waarbij ook grote bedrijven met gevestigde R&D-afdelingen, kleine en middelgrote ondernemingen en startups een bijdrage leveren.

Innovatie-ecosystemen: producten creëren en processen verbeteren

Innovatie-ecosystemen integreren nieuwe kennis en benutten deze door in co-creatie waarde te creëren via de ontwikkeling van nieuwe producten en de verbetering van processen. Het belang van dergelijke innovatie-ecosystemen kan niet genoeg worden benadrukt: tussen 1996 en 2022 was er in Nederland een sterke toename van het absolute aantal samenwerkende innovators tussen bedrijven.

Bedrijfsecosystemen: waarde creëren, afleveren en vastleggen

Bedrijfsecosystemen zijn gericht op het creëren en vastleggen van waarde. Waarde kan betekenen dat groei wordt gestimuleerd, meer omzet wordt gegenereerd, bedrijfsmodellen opnieuw worden uitgevonden of zelfs in een andere niet-monetaire vorm worden gerealiseerd. Bedrijfsecosystemen kunnen worden georganiseerd rond een bedrijf, platform, technologie, geografisch gebied, branche, individuele ondernemers of specifieke doelen.

Tabel: Samenvatting van de vier economische ecosystemen

Baarsma: “Onze analyse identificeert vier strategische beleidsprioriteiten om economische ecosystemen te versterken en duurzame productiviteitsgroei te stimuleren.: De eerste: het bevorderen van samenwerking tussen ecosystemen om synergieën te ontsluiten en innovatie te versnellen. Ten tweede, investeer in regionale ecosysteemontwikkeling om veerkrachtige, plaatsgebonden economische capaciteit op te bouwen. Daarnaast is het belangrijk om ecosysteem-ankers en -connectoren, zoals toonaangevende bedrijven, instellingen en tussenpersonen, te ondersteunen om de coördinatie en opschaling te verbeteren. Tot slot moeten bestaande ecosystemen worden gemoderniseerd en moeten toekomstbestendige ecosystemen worden ontworpen om ze aan te passen aan technologische, ecologische en maatschappelijke verschuivingen.”

Samenwerking tussen ecosystemen bevorderen

De verschillende soorten economische ecosystemen zijn van elkaar afhankelijk en bloeien door samen te werken, wat de productiviteitsgroei stimuleert. Om samenwerking over ecosystemen heen mogelijk te maken, moeten mededingingsautoriteiten een evenwicht vinden tussen samenwerking en concurrentie.

Investeer in de ontwikkeling van regionale ecosystemen

Het is van vitaal belang dat het ecosysteembeleid wordt afgestemd op de specifieke sterke punten en behoeften van regio's, waarbij wordt erkend dat productiviteit afhankelijk is van regionale concurrentievoordelen en het bijeenbrengen van economische activiteiten die elkaar versterken. Door te investeren in kritieke lokale infrastructuur, talentontwikkeling en ondersteunende netwerken, kunnen regio’s omgevingen creëren waarin bedrijven en ondernemers gedijen, wat leidt tot economische activiteiten die efficiënter, dynamischer en innovatiever zijn.

Ondersteuning van ecosysteem-ankers en -connectoren

Veranker organisaties zoals universiteiten en grote, innovatieve bedrijven, en connectoren zoals incubators, accelerators en publiek-private partnerschappen. Coördineer inspanningen, verlaag transactiekosten en vergroot de impact van individuele deelnemers binnen ecosystemen, wat leidt tot schaal- en reikwijdtevoordelen. Beleidsmakers moeten de rol versterken van organisaties die innovatieve samenwerking bevorderen door verschillende partijen meer mogelijkheden te bieden om met elkaar te communiceren, deel te nemen aan gemeenschappelijke projecten en toegang tot middelen te delen.

Bestaande ecosystemen opnieuw vormgeven en nieuwe ecosystemen ontwikkelen om toekomstbestendig te zijn

Om toekomstbestendig te zijn, moeten ecosystemen efficiënt omgaan met schaarse productiemiddelen. Beleidsmakers moeten bedrijven dus stimuleren om de kosten voor de samenleving als gevolg van externe effecten, zoals vervuiling of hoog watergebruik, te internaliseren. Ecosystemen en hun deelnemers, die sterk afhankelijk zijn van schaarse hulpbronnen, zouden moeten overwegen hun bedrijfsmodellen te herstructureren.

Op de vraag wat bedrijven kunnen leren van de bevindingen over economische ecosystemen, antwoordt Veronique Roos-Emonds, lid van de raad van bestuur van PwC Nederland: “Er zijn drie belangrijke lessen voor bedrijven. Begin met het definiëren van je ecosysteemstrategie en het bepalen van het gewenste niveau van betrokkenheid. Daarnaast moeten bedrijven sterke partnerschappen opbouwen en met beleidsmakers samenwerken bij het vormgeven van de ecosysteemomgeving. Tot slot zouden bedrijven binnen bedrijfsecosystemen nieuwe bedrijfsmodellen moeten verkennen en van anderen moeten leren.”

Definieer een economische ecosysteemstrategie en bepaal het gewenste niveau van betrokkenheid. 

Dit biedt een kader voor deelname aan ecosystemen en helpt bij het prioriteren van middelen. Het vereist ook een flexibel bedrijfsmodel, met een cultuur van vertrouwen, samenwerking en experimenteren, zowel intern als extern.

Smeed partnerschappen en raadpleeg beleidsmakers  

Bedrijven zouden ecosystemen moeten benutten om partnerschappen op te bouwen en te versterken. Partnerschappen die verder gaan dan transactionele relaties en meer gaan richting strategische samenwerkingen met leveranciers, klanten, onderzoeksinstellingen, overheidsinstanties en concurrenten. Beleidsmakers kunnen prioritaire gebieden en gebieden met potentiële voordelen door ecosysteemontwikkeling benadrukken.

In zakelijke ecosystemen moeten bedrijven nieuwe businessmodellen onderzoeken en van anderen leren  

Het voortdurend heruitvinden van businessmodellen wordt steeds belangrijker, aangezien volgens PwC's 28e CEO Survey 42 procent van de CEO's twijfelt aan de langetermijnduurzaamheid van hun businessmodellen over een periode van tien jaar. Het analyseren van potentiële partners en het aangaan van interacties met verschillende industrieën en ecosystemen kan groeimogelijkheden onthullen en de horizon verbreden. Bovendien moeten ecosystemen en hun deelnemers bij het overwegen van het heruitvinden van bedrijfsmodellen hun activiteiten herstructureren om toekomstbestendige activiteiten te ontplooien.

“Bedrijven moeten erkennen dat hun strategische positie niet langer uitsluitend wordt bepaald door de sector waartoe ze behoren”, concludeert Baarsma. “In plaats daarvan moeten ze een breder perspectief aannemen—rekening houdend met hun rollen in waardeketens als leveranciers, producenten of afnemers; hun plaats binnen dynamische ecosystemen; en de veranderende voorkeuren van hun klanten. Kortom, het is tijd om ons te bewegen van een statisch naar een dynamisch strategieperspectief, gevormd door waarde in beweging.”