Beprijzing kan bijdragen aan oplossing stikstofprobleem

22/11/21

Structurele langetermijnoplossing

Beprijzing is in theorie een doeltreffend en doelmatig beleidsinstrument om schadelijke stikstofuitstoot te reduceren. Dat stelt PwC in het rapport ‘Biedt beprijzen een structurele oplossing voor de stikstofproblematiek?’ Het rapport presenteert beprijzing, bij voorkeur in Europees verband, als een mogelijk onderdeel van de structurele stikstofaanpak en wijst erop dat er meer aandacht nodig is voor het vormgeven van stikstofbeleid voor de lange termijn.

Beprijzing van stikstof is doeltreffend en doelmatig

Hoewel beprijzing nu niet wordt ingezet binnen het stikstofdossier, is het een instrument dat doeltreffend en doelmatig de stikstofuitstoot kan reduceren. Zo gaat de prijs van het uitstoten van stikstof omhoog, waardoor de productie en de consumptie van stikstof tot maatschappelijk gewenste niveaus daalt. De ‘markt’ bepaalt de verdeling van de stikstofreductie. Een ander voordeel van beprijzing is dat het de maatschappelijke kosten legt bij degenen die ze veroorzaken en er heel nauwkeurig op doelen gestuurd kan worden.

Onzekerheid over effectiviteit huidige stikstofaanpak

Momenteel werkt de Nederlandse overheid aan het beperken van de stikstofuitstoot op basis van de maatregelen in de Stikstofwet. Deze is afgelopen zomer in werking getreden en heeft als doel de uitstoot in 2030 met 26 procent en in 2035 met vijftig procent te reduceren. De laatste doorrekeningen van het Planbureau voor de Leefomgeving laten zien dat het onzeker is of de doelen van 2030 worden gehaald. Zeker is dat het doel van 2035 niet wordt gehaald zonder aanvullende maatregelen.

Beprijzen op Europees niveau heeft sterke voorkeur

Voor het vormgeven van structureel stikstofbeleid trekt het rapport een parallel met de werking van het Europese emissiehandelssysteem (EU ETS). EU ETS zorgt ervoor dat uitstoters van broeikasgassen een prijs betalen voor deze uitstoot, waardoor duurzamere producten relatief goedkoper worden en er een prikkel ontstaat om te verduurzamen. ‘Zowel de economische theorie als het praktijkvoorbeeld van het EU ETS tonen aan dat beprijzen doeltreffend en doelmatig kan zijn in het reduceren van schadelijke uitstoot’, stelt het rapport. Eventuele beprijzing van stikstof zou dan ook op Europees niveau moeten plaatsvinden, omdat dit voorkomt dat door een streng nationaal beleid productie naar het buitenland verdwijnt.

Hoge maatschappelijke kosten stikstofuitstoot

De aanpak van de Nederlandse stikstofproblematiek focust op de schade die de stikstofsoort ammoniak veroorzaakt aan met name de biodiversiteit. Een andere soort, stikstofoxiden, is vooral schadelijk voor de gezondheid. Dat is waarom de maatschappelijke kosten zo hoog zijn. Uit een berekening met uitstootcijfers en milieuprijzen van de uitstoot blijkt dat de totale maatschappelijke kosten van de stikstofuitstoot zo’n 15,3 miljard euro bedragen in Nederland. Eenzelfde berekening laat zien dat de totale jaarlijkse maatschappelijke kosten van de uitstoot van CO₂ in Nederland ‘slechts’ 12,1 miljard euro zijn.

Beprijzing is bijdrage aan langetermijnoplossing

Het rapport ziet beprijzing van de stikstofuitstoot als een bijdrage aan een langetermijnoplossing voor de stikstofproblematiek. Het is daarmee duidelijk dat naast beprijzing additioneel kortetermijnbeleid nodig is om een uitweg te bieden uit de urgente problematiek waarin Nederland zich op dit moment bevindt. PwC adviseert de overheid de mogelijkheden van (Europese) beprijzing verder te onderzoeken. De invoering van zo’n instrument vergt belangrijke keuzes.

Belang van flankerend beleid

Het rapport benadrukt het belang van flankerend beleid om draagvlak te creëren en ongewenste neveneffecten van beprijzing tegen te gaan. ‘De financiële gevolgen van strenge stikstofbeprijzing kunnen groot zijn voor sectoren met een hoge uitstootintensiteit. Succesvolle invoering van beprijzing gaat dus idealiter gepaard met voldoende flankerend inkomensbeleid om een zorgvuldige transitie te bereiken. Denk bijvoorbeeld aan tijdelijke compensatie voor inkomensdaling en een geleidelijke invoering van beprijzing.’

Podcast

Jan Willem Velthuijsen en Gulbahar Tezel keken met hun ‘economenbril’ naar dit grote vraagstuk en onderzochten of beprijzing van stikstof bijdraagt aan een oplossing. Luister hier de podcast.