Een andere visie op het ‘beleven’ van kunst

Depot van Boijmans Van Beuningen altijd ‘open’ door nieuwe digitale strategie (foto's: Ossip van Duivenbode)

Nederland kent sinds kort een nieuw uniek gebouw: het depot van Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam. Voor directeur Sjarel Ex en zijn mensen een hoogtepunt na een moeilijke periode. Twee jaar geleden ging het hoofdgebouw dicht voor een noodzakelijke verbouwing. Uitgedaagd door de langdurige sluiting kwam Boijmans Van Beuningen tot een geheel andere (digitale) visie op het ‘beleven’ van kunst. Sjarel Ex vertelt over zijn duurzame droom en de veranderende rol van musea.

Wandelend door het Rotterdamse Museumpark waan je je tegenwoordig plotsklaps in een sciencefictionfilm. Naast Museum Boijmans Van Beuningen rijst het depot op als een glanzend ruimteschip. Als een fata morgana, in de woorden van Sjarel Ex. Binnen wordt de bezoeker overwelmd door de 151.000 kunstwerken, van kleine stukjes kant tot een Andy Warhol van twintig vierkante meter.

‘Het depot is als een bibliotheek waar je vondsten doet. Het is een schatkamer met kunstwerken die door generaties zijn verzameld. Door de kunstwerken hier te bewaren, in goede staat te houden en te beveiligen geven we de collectie door aan volgende generaties. Dat is de rol van een museum. We passen op ons erfgoed, maar niet voor onszelf. Het erfgoed is eigendom van iedereen, nu en later.’

Playback of this video is not currently available

0:02:09

Depot Boijmans Van Beuningen

Idee voor het depot uit nood geboren

Het kunnen doorgeven van het erfgoed lag ook aan de basis van het ontstaan van het depot. Vanaf de jaren negentig kampte Museum Boijmans Van Beuningen regelmatig met wateroverlast. Sjarel Ex: ‘Toen ik hier in 2004 begon, heb ik in mijn eerste honderd dagen alleen maar met mensen intern gesproken. Ik kreeg de meest vreselijke verhalen over overstromingen te horen. Dat de schilderijen regelmatig door de kelder dreven. Wat kunnen ze in Rotterdam overdrijven, dacht ik nog, maar al snel kreeg ik er ook mee te maken. De twee overstromingen van het toenmalige depot op 13 oktober 2013 waren de spreekwoordelijke druppel. Er moest toen echt iets gebeuren, anders zouden we kunstwerken gaan verliezen’.

Met onder meer de steun van een private geldschieter kreeg Ex de kans zijn droom daadwerkelijk te verwezenlijken: een centraal depot dat toegankelijk is voor publiek. ‘Het idee voor het depot is uit nood geboren, maar vooral vanuit de overtuiging dat de kunstwerken in het depot zichtbaar voor het publiek moeten zijn. Het is een waanzinnige methode om op een zintuiglijke en fysieke manier met kunst in aanraking te komen.’

Kunst in tijden van corona

‘Zeker in deze tijd van corona’, vervolgt Ex, ‘merk je dat mensen steeds meer behoefte aan verlichting en troost hebben. Kunst kan daarbij belangrijk zijn. Dat is altijd de kracht van musea geweest: op het moment dat je voelt dat je langzamerhand stil komt te staan in een omgeving waarin zich niets meer ontwikkelt, kunnen de prikkels die je in een museum ontvangt erg stimulerend zijn.’

Die gedachte speelt ook een belangrijke rol in de digitale visie van Boijmans Van Beuningen. De sluiting van het museumgebouw in 2019 voor een grondige verbouwing en vervolgens de uitbraak van het Covid-19-virus waren voor de directie van Boijmans Van Beuningen aanleiding om werk te maken van een duurzame digitale strategie. PwC werd gevraagd dat proces te begeleiden en te adviseren.

‘Een museum is meer dan een gebouw’

‘Het uitgangspunt was dat een museum meer is dan een gebouw en dat kunstliefhebbers altijd de mogelijkheid moeten hebben werken te bekijken en de verhalen erachter tot zich de nemen. In plaats van te denken dat we door de verbouwing tijdelijk gesloten zijn, werd de gedachte juist dat we constant open zijn’, vertelt Ex, die meteen toegeeft dat het maken van die omslag en het proces naar een digitale strategie niet eenvoudig was. ‘Ik geloof dat we zo’n honderdvijftig ideeën over digitale toepassingen hadden, maar er zat geen structuur in.’

Verhalen vertellen via digitale kanalen

‘In meerdere workshops hebben we vervolgens prioriteiten aangebracht in de digitale wensen en een digitale visie geformuleerd’, vertelt Koert Bakker, bij PwC hoofd strategy & insights van het Experience Center. ‘Die visie is eigenlijk in één woord samen te vatten: open! Ondanks de verbouwing en de gevolgen van corona moet kunst bereikbaar blijven voor geïnteresseerden; 24 uur per dag, het hele jaar door. Achter de 151.000 kunstwerken in het depot zitten ook talloze verhalen. Via digitale kanalen kun je die vertellen.’

De app van Depot Boijmans Van Beuningen past naadloos in de nieuwe digitale strategie. Bezoekers aan het depot kunnen meer te weten komen over de kunstwerken die zij onderweg ‘tegenkomen’ en de kunstwerken verzamelen die hen het meeste aanspreken. Ook op de website van het museum is nu meer informatie te vinden.

Het depot als kenniscentrum

Sjarel Ex: ‘Internet heeft ervoor gezorgd dat het museum een groter bereik heeft en de verhalen nog beter kan verspreiden. Het zorgt voor een andere manier van kijken naar de functie van een museum en een depot. Ons depot is nu ook een kenniscentrum. Bezoekers kunnen zien hoe we onderzoek doen en hoe we werken restaureren en conserveren. Tot nu toe waren musea vooral bezig met het samenstellen van collecties. Nu is er ook een mogelijkheid de kracht van je depot te gebruiken en het publiek te bedienen.’

‘Het uiteindelijke resultaat is dat bezoekers en kunstliefhebbers inderdaad zien dat een museum meer is dan een gebouw. “Open zijn” betekent nu meer dan het openen van fysieke deuren. Het staat ook voor het openen van de geest. Door de multimedia-aanpak beleven bezoekers, fysiek en digitaal, de verhalen rondom de kunst en ervaren ze andere perspectieven op de werken en uiteindelijk de wereld. En dat is precies onze missie.’

Sjarel Ex, directeur Museum Boijmans Van Beuningen

Contact

Koert Bakker

Hoofd strategy & insights Experience Center, PwC Netherlands

Tel: +31 (0)63 927 77 01

Volg ons