Wetsvoorstel aanpassing fiscaal verschoningsrecht toegelicht

Op 23 juli 2020 is het Wetsvoorstel aanpassing wettelijk fiscaal verschoningsrecht in internetconsultatie gegaan. Het wetsvoorstel betreft een verduidelijking en aanscherping van het wettelijke fiscale verschoningsrecht. De Panama Papers en de maatregelen die het kabinet in reactie hierop begin 2017 heeft aangekondigd, vormen de aanleiding voor het wetsvoorstel. Ter motivering van het wetsvoorstel wijst het kabinet ook naar de aanbeveling van het Global Forum van de OESO aan Nederland om het fiscale verschoningsrecht te verduidelijken. Wij lichten de voorstellen in dit artikel toe.

Wat betekent dit voor u?

Belastingplichtigen die een advocaat of notaris inschakelen, hebben op dit moment een bepaald ‘afgeleid fiscaal verschoningsrecht’. Door de voorgestelde wijziging kan het zijn dat bepaalde documenten die op dit moment onder het fiscale verschoningsrecht vallen, in de toekomst aan de Belastingdienst moeten worden verstrekt. Deze informatie moet dan in de eerste plaats door de belastingplichtige zelf worden verstrekt, maar kan door de Belastingdienst onder voorwaarden ook worden opgevraagd bij de advocaat of notaris.

Het gaat nu nog om een wetsvoorstel in internetconsultatie. Het wetsvoorstel kan (voorafgaand aan en tijdens de parlementaire behandeling) nog worden gewijzigd en treedt pas in werking als het is aangenomen door de Tweede en de Eerste Kamer. Naar verwachting wordt het wetsvoorstel niet meer dit kalenderjaar ingediend.

Toelichting fiscaal verschoningsrecht

Belastingplichtigen (burgers en organisaties/bedrijven) zijn verplicht om de Belastingdienst gegevens en inlichtingen te verstrekken die van belang kunnen zijn voor hun belastingheffing. Bepaalde derden (zogenaamde ‘administratieplichtigen’) zijn ook verplicht gegevens en inlichtingen te verstrekken in verband met de belastingheffing van anderen.

Bepaalde beroepsgroepen zijn van deze laatste verplichting uitgezonderd. Geestelijken, advocaten, notarissen, artsen en apothekers hoeven aan de Belastingdienst geen gegevens te verstrekkingen die van belang kunnen zijn voor de belastingheffing van hun cliënten. Gegevens die onder het fiscale verschoningsrecht vallen, hoeven ook niet (meer) door de belastingplichtige zelf aan de Belastingdienst worden verstrekt. Dit wordt het afgeleide verschoningsrecht genoemd.

In het wetsvoorstel wordt voorgesteld om het fiscale verschoningsrecht op twee punten aan te passen: het betreft een verduidelijking van het fiscale verschoningsrecht en een aanpassing hiervan voor advocaten en notarissen. Wij lichten de wijzigingen in onderstaande toe.

Verduidelijking fiscaal verschoningsrecht

Op basis van het wetsvoorstel wordt verduidelijkt dat het fiscale verschoningsrecht alleen geldt voor informatie die rechtstreeks verband houdt met de taakuitoefening van de genoemde beroepsbeoefenaars. Voor advocaten en notarissen wordt vastgelegd wat valt onder hun taakuitoefening (hun juridische dienstverlening) waarvoor het verschoningsrecht geldt. Onder hun juridische dienstverlening wordt uitsluitend begrepen:

het verrichten van werkzaamheden betreffende de bepaling van de rechtspositie van die cliënt;
de vertegenwoordiging en verdediging in rechte van die cliënt;
het geven van advies aan die cliënt voor, tijdens en na een rechtsgeding;
het geven van advies aan die cliënt over het instellen of vermijden van een rechtsgeding.

Voor andere dienstverlening die een advocaat of notaris mogelijk verricht, geldt het wettelijk fiscale verschoningsrecht niet. Een advocaat is bijvoorbeeld niet verschoningsgerechtigd als hij optreedt als belastingadviseur. Wel geldt dan het beginsel van fair play, dat geldt als een soort informeel verschoningsrecht. Denk hierbij aan het niet hoeven verstrekken van advisering of delen van een due diligence rapport.

Benadrukt wordt dat het wetsvoorstel op dit punt de reikwijdte van het fiscale verschoningsrecht niet wijzigt. In de jurisprudentie is namelijk al bepaald dat het fiscale verschoningsrecht van notarissen en advocaten alleen ziet op gegevens en inlichtingen die rechtstreeks verband houden met de juridische dienstverlening. Door de wettelijke vastlegging hiervan en de limitatieve opsomming in de wet van werkzaamheden waarvoor het verschoningsrecht van notarissen en advocaten geldt, is de beperkte reikwijdte van het verschoningsrecht wel gepreciseerd.

Aanpassing fiscaal verschoningsrecht voor advocaten en notarissen

Bovendien wordt een uitzondering voorgesteld op het fiscale verschoningsrecht voor advocaten en notarissen. Deze uitzondering houdt in dat het fiscale verschoningsrecht van deze beroepsbeoefenaars niet meer geldt voor informatie die een belastingplichtige wél aan de Belastingdienst zou moeten geven als hij geen notaris of advocaat zou hebben ingeschakeld. Dit betekent dat stukken die in principe losstaan van (bijvoorbeeld) het starten van een juridische procedure met behulp van een advocaat of de inschakeling van een notaris, op verzoek wél aan de Belastingdienst moeten worden verstrekt. Het gaat bijvoorbeeld om jaarverslagen, accountantsverklaringen en rekeningafschriften.

Voor deze informatie geldt straks ook geen afgeleid verschoningsrecht meer. Dit betekent dat de belastingplichtige zelf deze informatie op verzoek aan de Belastingdienst moet verstrekken. De Belastingdienst is ook verplicht om de informatie eerst bij de belastingplichtige op te vragen, behalve als het belang van de heffing of opsporing het redelijkerwijs noodzakelijk maakt deze informatie direct bij de notaris of advocaat op te vragen.

Het wetsvoorstel bevat verschillende waarborgen om ervoor te zorgen dat de inspecteur of ontvanger terughoudend is om een verzoek te doen aan de notaris of advocaat betreffende informatie over diens cliënt. Een van deze waarborgen is dat de inspecteur of ontvanger voor een dergelijk verzoek een machtiging van de minister van Financiën nodig heeft. Het verzoek aan de notaris of advocaat om informatie over diens cliënt te verstrekken is dan ook een ultimum remedium. De advocaat of notaris behoudt de mogelijkheid om een aan hem gericht verzoek betreffende informatie over zijn cliënten aan de burgerlijke rechter voor te leggen.