De impact van fiscale gedragscodes

Op 18 mei 2022 heeft VNO-NCW haar Tax Governance Code gepubliceerd. Deze code is direct omarmd door 40 grote Nederlandse internationaal opererende concerns (o.a. 20 van de 25 AEX-bedrijven). Naast de gedragsregels van VNO-NCW heeft ook Nederlandse Orde van Belastingadviseurs (NOB) Tax Principles gepubliceerd. Een gedeeld doel van deze gedragsregels is om een zinvolle en concrete inhoud te geven aan de fiscale strategie van bedrijven waarbij de maatschappelijke verantwoordelijkheid nadrukkelijk in het oog wordt gehouden. PwC hanteert zelf al ongeveer een decennium haar Global Tax Code of Conduct met richtlijnen en principes over de wijze waarop en de randvoorwaarden waaronder onze belastingadviezen tot stand komen.

Wat gaan bedrijven en - breder - de maatschappij, nationaal en internationaal, hiervan merken?

Achtergrond

Het afgelopen decennium is de interesse van de maatschappij voor de wijze waarop ondernemingen omgaan met hun belastingverplichtingen sterk toegenomen. Dit heeft zich onder meer vertaald in de oproep vanuit de politiek en maatschappelijke belangengroepen om enerzijds transparanter te zijn over de belastingafdracht en anderzijds een appèl aan het bedrijfsleven om een ‘fair share’ bij te dragen aan de samenleving. Internationaal hebben de OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) en de Europese Unie door middel van verdragen en EU-richtlijnen belangrijke stappen gezet om belastingstelsels van landen beter op elkaar te laten aansluiten. Hierdoor wordt de ruimte voor bepaalde vormen van internationale tax planning steeds verder beperkt.

Ook ontstaat er een steeds bredere consensus in de bestuurskamers dat belastingstructuren met als hoofddoel belastingontwijking niet altijd acceptabel zijn, zelfs niet wanneer een dergelijke belastingstructuur in overeenstemming is met wet- en regelgeving.

Wat houden de verschillende Tax Governance Codes en Codes of Conduct precies in?

De gedragscodes vertonen onderling grote overeenkomsten als het gaat om de uitgangspunten:

De in te richten bedrijfsstructuur of transacties dienen te worden ingegeven door commerciële overwegingen en moeten een reëel economisch doel dienen.
Bedrijven en hun adviseurs houden zich niet alleen aan de letter van de wet maar betrekken bij hun beslissingen ook de geest van de wet.
De onderneming en haar adviseur stellen zich transparant op jegens de belastingdienst op basis van wederzijds respect en vertrouwen.

Omdat de gedragscode van VNO-NCW zich richt tot de bedrijven als belastingbetalers, omvatten deze gedragsregels aanvullende bepalingen over het vormgeven, vastleggen en borgen van een transparante fiscale strategie. De verantwoordelijkheid voor de inhoud van de fiscale strategie en de naleving hiervan wordt expliciet bij het bestuur neergelegd. Dit is overigens in lijn met de Corporate Governance Code (bekend als de Code Tabaksblat). Over de strategie en de naleving legt het bestuur op transparante wijze verantwoording af, bijvoorbeeld in het jaarverslag. Voor adviseurs bepaalt de gedragscode van de NOB (en PwC) dat zij in hun advies naast de fiscaal-technische aspecten ook expliciet aandacht besteden aan de economische, commerciële en reputationele aspecten, alsmede aan de belangen van interne en externe stakeholders van het bedrijf.

Wie de Tax Governance Code van VNO-NCW omarmt, committeert zich aan het betalen van belasting over winst daar waar waarde wordt gecreëerd in het kader van de normale uitoefening van commerciële activiteiten. Dit sluit direct aan bij de doelstellingen van de OESO en de EU. De gedragscodes gaan trouwens niet alleen over winstbelasting, maar over alle belastingen.

PwC Global Tax Code of Conduct

De adviezen van PwC-belastingadviseurs zijn gebaseerd op een grondige technische analyse van de toepasselijke fiscale wet- en regelgeving en jurisprudentie. Echter, de standaarden voor onze belastingadvisering zijn op basis van de Global Tax Code of Conduct veel ruimer van aard dan enkel deze technische analyses. Zo geldt binnen PwC dat adviseurs adviezen en projecten voorleggen aan Tax Policy Panels (TPP) indien aan bepaalde criteria is voldaan. Een TPP zal het project dan beoordelen tegen de achtergrond van de Global Tax Code of Conduct. Zij betrekken hierbij niet alleen de fiscaaltechnische merites van een advies maar houden met name ook rekening met de fiscale strategie die u als klant hanteert, eventuele economische, commerciële en reputatierisico’s en de manier waarop stakeholders een bepaalde handelwijze zouden kunnen beoordelen. De conclusies van de TPP's vormen een leidraad voor de praktijk.

ESG: Environmental, Social, Governance

De Tax Governance Code van VNO-NCW schrijft bedrijven voor dat zij hun fiscale beleid vormgeven in een tax strategie. De tax strategie wordt vastgesteld door het bestuur van de onderneming en expliciet kenbaar gemaakt aan stakeholders en het brede publiek, bijvoorbeeld door over de naleving ervan te rapporteren in het jaarverslag. Als op onderdelen niet of nog niet wordt voldaan aan de Tax Governance Code, dan moet het bedrijf hierover uitleg geven (comply or explain). Verdere borging van de tax strategie in de bedrijfsvoering vindt plaats doordat bedrijven een Tax Control Framework (TCF) moeten hebben. Hierin wordt in procedures vastgelegd hoe bepaalde fiscale risico’s worden beheerst en hoe de monitoring daarop plaats vindt. Het open en eerlijk zijn over de te voeren fiscale strategie en het rapporteren over de naleving van de vastgestelde strategie past binnen de ESG-doelstellingen (met name op de gebieden Social en Governance). Door transparant te zijn kunnen bedrijven bijdragen aan vertrouwen bij interne maar vooral ook externe stakeholders. Meer over het inrichten van ESG-rapportage door uw bedrijf leest u hier op onze website.

Tax Planning verleden tijd?

Toch is tax planning geen verleden tijd. Landen, de Europese Unie en internationale organisaties als de OESO hebben op het gebied van wet- en regelgeving belangrijke stappen gezet om de vele verschillende nationale belastingwetgevingen beter op elkaar te laten aansluiten. De maatregelen betreffen vooral de belastingheffing over bedrijfswinsten. Dat doen zij zonder hun soevereiniteit op te geven, met andere woorden belastingen blijven nationaal bepaald.

De initiatieven van de OESO en de EU op het gebied van fiscale wetgeving zijn vanuit maatschappelijk perspectief begrijpelijk, maar hebben als keerzijde dat het internationale belastingstelsel nog gecompliceerder is geworden, met de twee pijlers van de OESO (‘Pillar 1’ en ‘Pillar 2’) als laatste toevoeging. Het internationale stelsel is sterk gefragmenteerd, omdat ieder land zijn eigen belastingregels kent. Het is een misvatting te denken dat de initiatieven van de OESO en de EU (het BEPS-project, waarbij BEPS staat voor Base Erosion and Profit Shifting) hebben geleid tot minder fragmentatie. De extra laag wet- en regelgeving moet bepaalde ongewenste effecten die voortvloeien uit de verschillen tussen de diverse belastingstelsels wegnemen of mitigeren. Specifiek kan men denken aan de Anti-Belastingontwijkingsrichtlijnen 1, 2 en straks ook 3 van de EU (bekend onder de afkorting ATAD), aan de aanvullende regels voor de verdeling van winstgrondslag over verschillende landen (Pillar 1) en aan de invoering van een wereldwijd minimum-belastingtarief van 15 procent (Pillar 2). Verder is bovenop het systeem van afzonderlijke bilaterale belastingverdragen het zogenaamde Multilateraal Instrument ingevoerd, waarmee bepaalde bepalingen van de belastingverdragen worden gewijzigd of aangevuld.

Door het gefragmenteerde fiscale landschap en deze nieuwe wet- en regelgeving, lopen bedrijven het risico te worden geconfronteerd met dubbele of meervoudige belastingheffing over dezelfde winst. Zorgvuldige (binnen de grenzen van de gedragscodes) tax planning kan nodig zijn om te komen tot een eenmalige belastingheffing over bedrijfswinst, en wel in het land waar de waarde wordt gecreëerd. Dit volgt rechtstreeks uit een van de doelstellingen van de gedragsregels en is conform hetgeen de politiek en de maatschappij van bedrijven vragen.

Verder is het voor u als bedrijven een steeds grotere opgave om aan alle complianceverplichtingen nationaal en internationaal te voldoen (aangiftes, rapportages als CBcR, GloBE Information Return etc.). Advisering over de inbedding van belastingen in de bedrijfsvoering is hierbij een must.

Wat betekent dit voor uw organisatie?

Indien u overweegt om de Tax Governance Code van VNO-NCW te onderschrijven, dient u een fiscale strategie te hebben of te ontwikkelen. Soms zal dit leiden tot nieuwe inzichten, maar het kan ook zijn dat niet veel meer nodig is dan bestaande handelwijzen en impliciete richtlijnen expliciet te maken richting stakeholders. Het is niet nodig dat uw organisatie al direct volledig voldoet aan alle uitgangspunten van de Tax Governance Code. Voor zover uw bedrijf (nog) niet voldoet (bijvoorbeeld omdat er vanuit het verleden zich entiteiten in de structuur bevinden, die zijn gevestigd in belastingparadijzen), geldt dat dit moet worden toegelicht. Het staat er echter niet aan in de weg om de Code te onderschrijven.

Ook als u besluit om (vooralsnog) geen commitment te geven aan een Tax Governance Code of andere gedragscode kan het nuttig zijn om intern te overwegen wat de te voeren belastingstrategie is en na te gaan hoe deze in de organisatie kan worden geborgd. Wanneer u belastingadvies inwint, kunnen adviseurs afhankelijk van de specifieke situatie met u in gesprek gaan over de vraag of en hoe een voorgenomen transactie past binnen de gekozen fiscale strategie. Wilt u hierover verder lezen, raadpleeg dan onderstaande artikelen onder “Related content”, of download hier onze brochure: “Corporate Tax Governance: Creating a sustainable tax approach in times of fundamental change” (PDF).