‘Zachte’ criteria bepalen ook succes energieprojecten

Om op het pad naar net zero te blijven, is het belangrijk de voortgang van de energietransitie geloofwaardig, consistent en volledig te meten. De traditionele projectevaluatie is vooral gericht op het halen van deadlines en financiële resultaten, maar voor de energietransitie is dat niet genoeg. De impact van gigantische projecten die de energietransitie een flinke duw moeten geven, is daarvoor eenvoudigweg te groot.

De definitie van voortgang is afhankelijk van perspectief

Als je aan verschillende partijen vraagt wat voortgang betekent, krijg je hoogstwaarschijnlijk uiteenlopende antwoorden. Ingenieurs kijken naar de mogelijkheid om nieuwe technologie op te schalen, banken letten juist meer op het bedrijfsmodel en de financiële levensvatbaarheid. Overheden zullen kijken naar de benodigde subsidie en vergunningen, terwijl de kiezer juist geïnteresseerd is in de potentiële werkgelegenheid en het effect van de projecten op de toegankelijkheid van energie en de hoogte van de energierekening.

Een breed raamwerk voor het meten van voortgang energietransitie

PwC Nederland is lid van de World Energy Council (WEC), een wereldwijd netwerk waarin bedrijven, (semi)overheden en wetenschappers kennis uitwisselen over een duurzame energietoekomst. De Nederlandse leden van de WEC hebben afgelopen jaar onderzocht hoe die volledige, consistente en geloofwaardige manier bereikt kan worden. 

Daaruit is een raamwerk gerold dat gebaseerd is op de ervaringen van een brede groep stakeholders van vier grote energietransitieprojecten in Rotterdam: Porthos (ondergrondse CO₂-opslag), Hollandse Kust Zuid (windpark op zee), Holland Hydrogen I (groene waterstof) en Warmtelinq (warmtenetten). Het gaat hier om projecten met grote nationale impact en internationale uitstraling. Het rapport ‘Showing all elements of the energy transition’, waar PwC nauw bij betrokken was, is op 6 juli in Rotterdam gepresenteerd tijdens een bijeenkomst van de WEC. 

Een broeinest van de energietransitie

Op basis van de interviews met deze stakeholders hebben we een voorzet gemaakt voor een eenvoudig meetkader, bestaande uit verschillende pijlers met prestatie-indicatoren. Deze aanpak is praktisch, want komt direct uit de praktijk van de grote Rotterdamse projecten. 

Rotterdam-Rijnmond is dichtbevolkt, de thuisbasis van de grootste haven van Europa, een zeer energie-intensief industrieel complex. Het is een ‘broeinest’ van energietransitieprojecten waarin verschillende belangen verenigd moeten worden. Het is niet toevallig dat de volgende conferentie van de WEC volgend jaar in Rotterdam wordt gehouden.

Een breed raamwerk voor het meten van de voortgang van de energietransitie

Niet-traditionele indicatoren worden al meegenomen

Uit ons onderzoek blijkt dat in de vier projecten momenteel al niet-traditionele indicatoren worden gemonitord. Zo wordt in Holland Hydrogen naast het kosteneffectief produceren van groene waterstof en het realiseren van CO₂-emissiereductie ook gekeken naar factoren als circulariteit, het creëren van werkgelegenheid en het lokale ecosysteem. In het begin lag de nadruk vooral op de traditionele technische en financiële aspecten, maar na verloop van tijd bleek dat andere aspecten even belangrijk werden in het project. 

Draagvlak is succesfactor bij energietransitie

De belangrijkste uitdaging van de energietransitie ligt op technologisch gebied én op sociaal en bestuurlijk gebied. Als betrokken partijen en belangen niet op één lijn liggen, mislukken  of vertragen projecten. Eén van ‘onze’ projecten - het Porthos-project voor ondergrondse CO₂-opslag - heeft dat inmiddels aan den lijve ondervonden.  Het project ligt stil na een rechtszaak over stikstofuitstoot.

Afstemming tussen alle partijen is cruciaal. Dat geldt voor projecten op grote en kleine schaal. Er zijn weinig mensen tegen het terugdringen van klimaatverandering, maar niemand wil een windmolen in de achtertuin. 

Meten geeft richting voor bijsturen en vernieuwing

Het meten van cruciale indicatoren helpt bij het kweken van het draagvlak en voortgang. Het laat zien waar het goed gaat en waar de knelpunten zitten. Het geeft richting voor bijsturing en nieuwe oplossingen. Let wel: de energietransitie is in zekere zin een van de grootste experimenten ooit. Niemand heeft het eerder gedaan. Laten we heel goed kijken hoe dit gaat en hoe dit werkt. Wij willen ons raamwerk presenteren op de WEC-conferentie volgend jaar in Rotterdam, zodat we ook op internationaal gebied van elkaar kunnen leren.