Hoe de AFM toezicht houdt op het gebruik van NFI

De AFM heeft zich kritisch uitgelaten over de mate waarin organisaties onder haar toezicht de NFI-richtlijn naleven. Tegelijk stimuleren jullie bedrijven op dit vlak door best practices over NFI-rapportering te publiceren. Hoe zien jullie die combinatie van de harde en zachte kant van het toezicht op de naleving van NFI-wetgeving?

Kavita Nandram: ‘We willen geïntegreerde verslaggeving stimuleren, omdat het belangrijk is dat ondernemingen zowel financiële als niet-financiële informatie rapporteren. Het afgelopen jaar hebben we ons daarbij vooral gericht op de aandacht voor waardecreatie op de lange termijn in de verslaggeving. Dat is de zachte kant van ons toezicht: het stimuleren van bedrijven en ze attent maken op het feit dat dit onderwerp echt relevant is en steeds belangrijker wordt voor de gebruikers van hun verslag. Maar met het genoemde besluit is NFI nu ook onderdeel van ons reguliere toezicht op de financiële verslaggeving. In onze desktop-reviews besteden we ook aandacht aan de naleving van het besluit. Daar kan ook handhaving uit voortkomen. Wat we eigenlijk zeggen: voorkomen is beter dan genezen. Handhaven is niet het doel op zich, maar het is wel iets dat we achter de hand houden.’

Welke rol zien jullie voor de accountant bij NFI in het bestuursverslag en bij het vaststellen of de onderneming voldoet aan het Besluit NFI als wettelijk vereiste?

Kavita Nandram: ‘Het bestuursverslag is natuurlijk onderdeel van het jaarverslag en de accountant doet de controle daarop. Dus de accountant heeft daar ook voor wat betreft NFI een rol. Het is belangrijk dat de accountant in zijn controle op de naleving van het besluit extra aandacht besteedt aan klimaatrisico's. En op het moment dat het besluit niet wordt nageleefd, zal de accountant daarover ook iets moeten zeggen in zijn controleverklaring.’

Dat zien we in de praktijk nog niet gebeuren. Onder meer omdat er over de precieze rol van de accountant bij het bestuursverslag nog gediscussieerd kan worden, en ook omdat er nog onduidelijkheid bestaat over hoe het besluit precies moet worden nageleefd. Daar worstelen we nog mee, en dat maakt het voor accountants best lastig om daar een opmerking over te plaatsen. Herkent de AFM dat dilemma?

Kavita Nandram: ‘Je kunt pas een goede discussie over de rol en taak van de accountant voeren, als eerst de verantwoordelijkheid voor de onderneming over wat er gerapporteerd moet worden, helder is. Onlangs hebben we bijvoorbeeld gereageerd op een publieke consultatie van de Europese Commissie over dit onderwerp. Daarin pleiten we voor een internationale standaard voor niet-financiële of geïntegreerde verslaggeving om de vergelijkbaarheid en relevantie van niet-financiële informatie in verslaggeving te vergroten.’

Vorig jaar is er een onderzoek naar NFI-verslaggeving bij vijftig Nederlandse beursfondsen gepubliceerd in het MAB. Wij vonden de resultaten over het algemeen teleurstellend. Wat opvalt is onder meer de grote verschillen in kwaliteit: sommige organisaties publiceren een bijna perfect duurzaamheidsrapport, maar er is ook een redelijk aantal grote ondernemingen dat dit onderwerp en de wetgeving die eraan ten grondslag ligt, lijkt te negeren. Verder zien we rapporten die alleen al door hun enorme omvang in feite onleesbaar zijn, en zijn er grote verschillen in de gebruikte terminologie. Vindt de AFM dat verdere standaardisatie op dit punt nodig is, en hoe zou die dan gerealiseerd kunnen worden?

Raoul Köhler: ‘Er zijn al veel marktinitiatieven voor standaardisatie gaande op allerlei terreinen met betrekking tot duurzaamheid. Dat is positief, maar het risico daarbij is dat elke onderneming of financiële instelling uiteindelijk het format kiest dat het meest gunstige beeld oplevert. Ook komt het ontbreken van een breed gedeelde standaard de vergelijkbaarheid niet ten goede. De AFM pleit daarom voor de ontwikkeling van een internationale standaard. Mocht dat voor de nabije toekomst niet haalbaar zijn, dan lijkt het ons verstandig eerst te zoeken naar mogelijkheden voor samenwerking tussen de landen die IFRS hebben ingevoerd, alvorens een uitsluitend Europese NFI-rapportagestandaard te ontwikkelen. Onze verwachting is overigens wel dat de Europese Commissie dit najaar een nieuw pakket aan regelgeving bekendmaakt, met daarbij ook voorstellen voor verdere standaardisatie.’

Op Europees niveau houdt ook de ESMA zich actief bezig met NFI. Is de AFM daarbij betrokken?

Raoul Köhler: ‘Wij werken actief mee binnen ESMA, net als andere Europese toezichthouders. We denken samen na over hoe we zo goed mogelijk tot convergentie in het toezicht kunnen komen op Europees niveau. Want het is onwenselijk als er grote, substantiële verschillen bestaan tussen de lidstaten, terwijl je idealiter een level playing field wilt. Daarom wordt er ook gewerkt aan een, in jargon, ‘supervisory convergence tool’, die eenduidiger maakt hoe omgegaan moet worden met toezicht op naleving van het Besluit NFI.’

Is dat level playing field er nu?

Raoul Köhler: ‘Niet zoals je zou willen. Zonder daarmee te zeggen dat het nu een ramp is. Een level playing field is op dit moment ook lastig te realiseren, omdat de rol en de verantwoordelijkheid van de accountant en de toezichthouder in de lidstaten verschillend zijn. Dit is ook het gevolg van de huidige regelgeving, die aan lidstaten de optie biedt de wet- en regelgeving op punten verschillend in te vullen. In een aanzienlijk deel van de lidstaten is de rol van de accountant en de toezichthouder beperkt tot de vaststelling dat er een NFI-statement is. Maar als je naar standaardisatie toe wilt, zou het gek zijn als de controle van de toezichthouder in de ene lidstaat veel effectiever is dan in de andere. Idealiter wil je naleving van de regels overal in dezelfde mate kunnen afdwingen.’

Er komt steeds meer kritiek op organisaties die vooral de positieve initiatieven op het gebied van duurzaamheid laten zien, maar de negatieve aspecten - die soms veel groter zijn - minder aandacht geven. Hoe kijkt de AFM aan tegen greenwashing?

Raoul Köhler: ‘Greenwashing is een heel brede term. Iedereen die zich groener voordoet dan hij is, maakt zich daar schuldig aan. Als AFM willen we greenwashing zo veel mogelijk voorkomen. In onze In Balans-rapporten roepen wij ondernemingen ook op om gebalanceerd en evenwichtig te rapporteren. Ook negatieve zaken moeten worden benoemd.’

In de praktijk is het soms een worsteling: dat ondernemingen hun duurzaamheidsinitiatieven positief naar buiten willen brengen is begrijpelijk, maar op welk punt houdt dat op en waar begint greenwashing? Hoe zou de accountant zich in dat dilemma kunnen opstellen, juist nu we nog te maken hebben met relatief onvolwassen regelgeving?

Raoul Köhler: ‘Dat is een moeilijke vraag. Uitgangspunt moet zijn dat de informatie die verstrekt wordt, ook de informatie is die nodig is om de juiste investeringsbeslissingen te kunnen nemen. Hoe dan gewaarborgd wordt dat die informatie correct, vergelijkbaar en relevant is, is een heel lastige maar zeer terechte vraag. Op dit moment bestaat op die vraag het antwoord nog niet. Het veld is nog in ontwikkeling; zowel de regelgeving als de vraag op welke wijze en met welke diepgang er gerapporteerd moet worden, en ook de eventuele rol van de accountant bij het verstrekken van zekerheid aan de getrouwe weergave van die informatie. De wetgever zal hierover ook een mening moeten vormen.’

Er zijn inderdaad de nodige ratingbureas die bedrijven beoordelen op ESG-aspecten. Maar de informatie die zij daarvoor van bedrijven opvragen is niet openbaar en daarmee trek je de beoordeling van NFI in de niet-publieke sfeer. Bovendien zijn de ESG-beoordelingen door verschillende ratingbureaus van hetzelfde bedrijf lang niet altijd consistent. Voelt de AFM zich niet ongemakkelijk bij deze ontwikkelingen?

Raoul Köhler: ‘Zeker, en dat hebben we ook geuit in onze consultatiereactie op de plannen van de Europese Commissie. We zien dat de rol van ESG-ratingbureaus groot is, onder meer door het gebrek aan data die geleverd worden door de uitgevende instellingen, en ook dat de rol van deze ratingbureaus niet altijd transparant is. Daar zijn risico’s aan verbonden, omdat je dan niet weet waar hun beoordeling op gebaseerd is en omdat er vaak geen inzicht bestaat in de methodiek die zij hanteren. Dus transparantie is een issue, en ook de toenemende afhankelijkheid van dit soort partijen. We vinden dat daar meer aandacht voor moet komen. De vraag is hoe scherp je dat aan moet zetten en wat je dan precies wilt reguleren, maar wij vinden dit wel iets waar de wetgever over na moet denken. Die discussie moet echt gevoerd worden, en niet op Nederlands niveau maar minimaal op Europees niveau.’

NFI is nog steeds een niche in ons vak, pas afgestudeerde accountants hebben zich vooral gericht op IFRS of Dutch GAAP en weten nog niet alles van NFI. Hebben jullie in dat opzicht nog een boodschap voor het accountantsberoep?

Raoul Köhler: ‘We zijn in elk geval blij dat er ook vanuit de accountancy aandacht is voor duurzaamheid en dat er in opleidingen meer aandacht komt voor het belang van ESG-informatie. Onze bestuursvoorzitter Laura van Geest heeft recent ook, namens de AFM, een brief ondertekend waarin we oproepen tot meer aandacht voor duurzaamheid in het curriculum voor economiestudenten. De Commissie Eindtermen Accountantsopleidingen heeft ook onderkend dat de toenemende aandacht voor duurzame bedrijfsvoering een grote impact op het beroep heeft. Het zou dus mooi zijn als er in de opleiding tot accountant meer aandacht komt voor duurzaamheid. En gezien de hoeveelheid regelgeving die er op dat vlak aan zit te komen zou ik zeggen dat daar geen tijd te verliezen is.’

Dit interview is ook te lezen in Spotlight, het vaktechnisch magazine over accountancy van PwC.