Impactbedrijven stimuleren toekomstbestendig voedsel

19/10/20

Gezond en duurzaam voedselsysteem

De coronacrisis wijst ons meer dan ooit op het belang van een goed functionerend voedselsysteem. Consumentenbehoeftes veranderen, logistieke routes wijzigen en we zoeken naar nieuwe manieren om voedsel te ervaren en ervan te genieten. Bovendien versnelt de crisis de brede ontwikkeling – mede ingegeven door het Klimaatakkoord en de Europese Green Deals – naar gezond en duurzaam voedsel. Zogenoemde impactbedrijven kunnen een belangrijke rol spelen in het vormgeven van een toekomstbestendig voedselsysteem. Dat blijkt uit de publicatie ‘Buiten de gebaande paden’ van PwC en Impact Hub Amsterdam.

Impactondernemingen

Binnen de gehele voedselketen werken mensen en organisaties aan uitdagingen om het voedselsysteem duurzamer en gezonder te maken. Circulariteit, korte en eerlijke waardeketens, eiwittransitie, regeneratieve landbouw, biodiversiteit en technologie zijn belangrijke thema’s. ‘Impactondernemingen produceren met steeds minder impact op het milieu en het klimaat, met minder verspilling en met meer oog voor dierenwelzijn’, weet Bert Graafsma, agrifoodexpert bij PwC. ‘Zij zetten dit soort maatschappelijke vraagstukken centraal in hun bedrijfsvoering en streven naar maatschappelijke impact op basis van een financieel gezond businessmodel. Daarvoor zoeken zij ook steeds meer de samenwerking met grote multinationals. De maatschappelijke gedrevenheid en de innovatiekracht van de impactonderneming worden dan gecombineerd met de schaal, de kennis en de expertise van een multinational. Dat leidt tot win-winsituaties.’

Onderzoek ‘Buiten de gebaande paden’

Om een eerste beeld te krijgen van de ontwikkelingen binnen het huidige voedselsysteem hebben PwC en Impact Hub Amsterdam deskresearch gedaan, om te komen tot een overzicht van trends uit eerdere onderzoeken. ‘Vervolgens zijn er interviews gehouden met negen impactondernemingen en werden de voorlopige resultaten daarvan besproken met tien experts uit uiteenlopende delen van het voedselsysteem’, schetst Graafsma de opzet van het onderzoek ‘Buiten de gebaande paden’. ‘Als ondernemingen impact willen maken, moeten zij denken vanuit de kern van hun bedrijf en vooroplopen om die impact ook daadwerkelijk te realiseren.’

Stimuleer een innovatieve cultuur

Ondernemerschap vereist ruimte voor experimenteren en falen. ‘Om (sociale) innovaties te laten slagen, is het volgens impactondernemers cruciaal dat intrapreneurs – ondernemende mensen binnen organisaties – buiten de gebaande paden durven te denken en handelen’, vervolgt Graafsma. ‘Zij moeten zich veilig voelen om te werken aan noodzakelijke veranderingen. Een concrete manier om dit te realiseren is het opzetten van een inhouse-incubator, een aparte locatie om te experimenteren en te innoveren.’

Stuur op concrete sociale en ecologische KPI’s

Om als organisaties gezamenlijk toe te werken naar waardecreatie is het belangrijk één gedeelde taal te creëren waarin duidelijk is wat precies valt onder waardecreatie. ‘Gaat het om winst? Blije consumenten? CO2-reductie? Circulariteit? En wat doe je als deze doelstellingen met elkaar schuren?’, somt Graafsma enkele mogelijkheden op. ‘Ondernemingen moeten concrete doelstellingen formuleren en draagvlak creëren binnen de organisatie op de verschillende facetten van waardecreatie. Impactondernemers raden aan om naast economische, ook sociale en ecologische doelstellingen te waarborgen via KPI’s.’

Maak impact vanuit de kern van het bedrijf

Om het voedselsysteem duurzamer en gezonder te maken moet veel gebeuren. De verleiding is dan ook groot om veel verschillende duurzaamheidsprojecten te starten. ‘Impactondernemers laten echter zien dat de meeste impact wordt gemaakt wanneer elke organisatie positieve impact maakt vanuit de kern van het bedrijf’, waarschuwt Graafsma. ‘Met andere woorden: verander liever de huidige manier van werken dan dat je achteraf de schade compenseert. De juiste partners zijn daarbij cruciaal. Op welke klanten richt je je? Wie zijn je toeleveranciers? Met wie ga je projecten doen?’

Denk vanuit het hele systeem

Om tot effectieve oplossingen te komen, is het volgens impactondernemingen cruciaal deze te plaatsen in de context van de gehele maatschappelijke uitdaging. ‘De voedselvoorziening is een complex systeem waarin alles met elkaar in verbinding staat en dus invloed op elkaar heeft’, zegt Graafsma. ‘Als je iets wilt implementeren om aan een duurzaam en gezond voedselsysteem te werken, is het daarom belangrijk stil te staan bij wie er allemaal in het systeem zitten. Zo kun je bepalen hoe jouw acties de rest van het systeem beïnvloeden. De coronacrisis heeft goed zichtbaar gemaakt hoeveel schakels in ons voedselsysteem betrokken zijn om ons eten van grond tot mond te krijgen. Tegelijkertijd heeft zij laten zien hoe dynamisch een complex systeem kan zijn. Het sluiten van horecagelegenheden had tot gevolg dat producenten bleven zitten met voorraden en hierdoor financieel in de knel kwamen. Binnen het voedselsysteem kwam daardoor ruimte voor innovatieve initiatieven om producten bij de consument te brengen.’

Treed op als eerste afnemer

Impactondernemers geven aan dat ze door vroeg in hun groei samen te werken met grotere organisaties sterker kunnen bijdragen aan een toekomstbestendig voedselsysteem. Een grotere organisatie kan bijvoorbeeld als launching customer – eerste afnemer – van een impactonderneming met een innovatief voedselproduct optreden. ‘Zo wordt aan de ene kant de vraag voor toekomstbestendig voedsel sneller vergroot’, vertelt Graafsma. ‘Aan de andere kant kan zo’n eerste afnemer geïnspireerd raken door de sociaalinnovatieve werkwijze van de impactonderneming. Vanuit investeerders zou volgens dit principe meer samengewerkt kunnen worden om kleine, innovatieve, impactvolle initiatieven financieel te ondersteunen. Banken, stichtingen en private kapitaalverschaffers ontwikkelen dan samen een geïntegreerde propositie voor de verschillende fasen van kapitaalbehoefte. Zo worden risico’s gespreid en impact versneld.’

Verleid consumenten stap voor stap

Impactondernemers geven aan dat het belangrijk is te erkennen dat je vaak in een niche begint en dat consumenten niet automatisch voor het meest duurzame en gezonde product kiezen. ‘Wil je een verschuiving realiseren, moet je consumenten stapsgewijs verleiden’, adviseert Graafsma. ‘Laat consumenten wennen aan nieuwe, innovatieve producten; uiteindelijk leidt dat tot een toename in het consumeren en het bijdragen aan een toekomstbestendig voedselsysteem. Ook is het belangrijk te kijken naar wat er in de toekomst noodzakelijk is, en juist een voorloper te zijn met jouw aanbod. Creëer meer bewustzijn voor de werkelijke waarde van voeding voor onze gezondheid.’

Pak je rol in het veranderen van gedrag

Het stimuleren van gedragsverandering wordt vaak als taak van de overheid gezien. Impactondernemers tonen echter de potentie van elke organisatie om mensen te beïnvloeden en zo gezamenlijk te streven naar een gezonder en duurzamer voedselsysteem. ‘Naast het verkopen van een product of een dienst zien impactondernemers het vaak als hun missie om consumenten te overtuigen van de noodzaak van verandering’, besluit Graafsma. ‘Het gezamenlijk bewerkstelligen van gedragsverandering is bijvoorbeeld mogelijk door samenwerkingsverbanden. Zo ontstaan kruisbestuivingen, leren partijen van elkaar en dagen ze elkaar uit om meer positieve impact te maken.’

‘Buiten de gebaande paden’

Contact

Bert Graafsma

Bert Graafsma

Senior Director, PwC Netherlands

Tel: +31 (0)62 256 64 19

Volg ons