Kabinetsreactie evaluatie ANBI-regeling en familiestichting

09/07/25

In de kabinetsreactie d.d. 1 juli 2025 zet de staatssecretaris uiteen welke acties hij gaat nemen naar aanleiding van de evaluatie van de regeling voor algemeen nut beogende instellingen (ANBI's) en sociaal belang behartigende instellingen (SBBI) en het onderzoek naar familiestichtingen, voor zover die een ANBI-status hebben. Lees over deze beide onderzoeken ons eerdere Belastingnieuwsbericht ‘Familiestichtingen en ANBI’s onder de loep’.

In de kabinetsreactie benadrukt de staatssecretaris het grote belang van instellingen die zich inzetten voor het algemeen of sociaal belang en dat een gunstige fiscale behandeling daarvoor gerechtvaardigd is. Tegelijkertijd vindt hij het van cruciaal belang om oneigenlijk gebruik en misbruik van de ANBI-faciliteiten te voorkomen. Om dat misbruik tegen te gaan wil het demissionaire kabinet de handhaving door de Belastingdienst verbeteren, zonder de bestaande mogelijkheden voor ‘echte’ ANBI’s te beperken. De komende jaren wordt daarom de informatievoorziening van de Belastingdienst verder geoptimaliseerd en onderzocht of aanscherping van de ANBI-regeling is vereist. Verder zet hij meer in op een nauwere samenwerking met de filantropiesector.

Daarnaast is op 30 juni 2025 een ambtelijk rapport verschenen over vereenvoudiging en verbetering van het belastingstelsel. Dit rapport bevat diverse opties voor aanpassing van de giftenaftrek in de inkomsten- en de vennootschapsbelasting.

Wat betekent dit voor uw instelling en uw donateurs?

ANBI's, waaronder familiestichtingen met een ANBI-status, kunnen dus in de komende tijd te maken krijgen met strenger toezicht en mogelijke aanpassingen in belastingwetgeving. Concreet verkent het kabinet in overleg met de filantropiesector enkele opties om de (informatie)verplichtingen te kunnen aanscherpen voor instellingen die hun ANBI-status verliezen en of en zo ja, hoe een minimumaantal ANBI-bestuurders kan worden verlangd. Verder komt een vervolgonderzoek naar structuren met NSW-landgoederen waarbij ANBI's zijn betrokken.

Het is dus voor uw organisatie van belang de ontwikkelingen op dit gebied nauwgezet in de gaten te houden en tijdig in te spelen op eventuele wijzigingen. Daarnaast is het raadzaam om ten minste jaarlijks te controleren of uw instelling nog steeds aan alle ANBI-voorwaarden voldoet en bij twijfel advies van een expert in te winnen.

Gezien de demissionaire status van het kabinet ligt het niet voor de hand dat dit kabinet op korte termijn beleidsopties zal overnemen uit het ambtelijke rapport om de giftenaftrek in de inkomsten- en vennootschapsbelasting aan te passen. Het is afwachten hoe deze opties eventueel worden meegenomen in de verkiezingen en uiteindelijk wat het volgende kabinet met deze beleidsopties doet.

Vervolgstappen ANBI’s

Uit de kabinetsreactie op zowel het evaluatierapport ANBI-regeling als het onderzoek naar familiestichtingen met ANBI-status blijkt dat de staatssecretaris vooral wil inzetten op meer en beter toezicht en een nauwere samenwerking met de filantropiesector. Een belangrijke stap voor beter toezicht is de invoering van de ANBI-portals Toezicht en Publicatieplicht ter verbetering van de informatiepositie van de Belastingdienst. Daarvoor is in april 2025 een wetsvoorstel ingediend dat de wettelijke basis voor de beide portals regelt.

Omdat die portals pas operationeel zijn in respectievelijk 2029 en 2030, neemt de staatssecretaris vooruitlopend daarop nu al enkele maatregelen die we voor u hierna op een rijtje hebben gezet.

Uitbreiding ANBI-team

Het toezicht op ANBI’s door de Belastingdienst wordt geïntensiveerd en verbeterd door uitbreiding van het ANBI-team per 2026 met breder opgeleide medewerkers (8 fte) en het efficiënter inrichten van het aanvraagproces.

Dataverzameling door Belastingdienst

Ter verbetering van de beschikbaarheid van data over ANBI's gaat de Belastingdienst nu al actief en structureel data verzamelen binnen de kaders van de huidige wet- en regelgeving, zoals via de data van de KvK en koepelorganisaties van ANBI’s en de inzet van AI voor geavanceerde analysetechnieken.

Verkenning opties aanpak oneigenlijk gebruik of misbruik ANBI-status

Om oneigenlijk gebruik of misbruik van de ANBI-status te voorkomen, verkent de staatssecretaris in overleg met de filantropiesector drie opties om de (informatie)verplichtingen voor ex-ANBI’s te kunnen aanscherpen.

Het gaat om:

een afrekenverplichting (fiscale eindheffing bij intrekking van de ANBI-status),
een verplichting om binnen een afzienbare periode na de intrekking van de ANBI-status het ANBI-vermogen aan algemeen nut te besteden en
het invoeren van een algemene belastingplicht voor stichtingen en verenigingen.

De uitkomsten van de verkenning volgen zo spoedig mogelijk. Wat betreft optie 3 streeft de staatssecretaris ernaar in het najaar van 2025 de Tweede Kamer te informeren over de mogelijkheden om de huidige regels van de vennootschapsbelastingplicht van stichtingen en verenigingen aan te passen, met daarbij de voor- en de nadelen.

Minimumaantal bestuurders ANBI’s

De staatssecretaris vindt het wenselijk om een minimumaantal bestuurders te verlangen bij alle ANBI’s, niet alleen voor familiestichtingen. Hij gaat op korte termijn in gesprek met de filantropiesector of en zo ja, hoe een minimumaantal ANBI-bestuurders wenselijk is. Uit de bij de Kamerbrief behorende beslisnota lijkt te volgen dat de staatssecretaris ook nadenkt over het invoeren van kwaliteitseisen aan ANBI-bestuurders, zoals het beperken van het aantal familieleden in het bestuur. Dit komt echter niet terug in de Kamerbrief zelf.

Vervolgonderzoek structuren NSW-landgoederen en ANBI’s

Er komt een diepgaander onderzoek naar structuren met NSW-landgoederen waarbij ANBI's zijn betrokken, ook met het oog op de vraag of deze maatschappelijk wenselijk zijn en of daarom wettelijke aanpassingen wenselijk/noodzakelijk zijn.

Vervolgstappen familiestichtingen met ANBI-status

Van de 45.000 ANBI’s zijn meer dan 6.000 een familiestichting. De staatssecretaris gaat in op drie in het onderzoek beschreven situaties waarbij de vraag rijst of deze maatschappelijk wenselijk zijn.

De eerste situatie betreft een in een familiestichting met een ANBI-status ingebracht NSW-landgoed, waarin de familie als voormalige eigenaar blijft wonen Een landgoed dat voldoet aan de voorwaarden van de Natuurschoonwet (NSW) komt in aanmerking voor bepaalde fiscale faciliteiten, zoals het inbrengen van het landgoed via een aftrekbare (periodieke) gift en het in aftrek brengen van de onderhoudskosten als (periodieke) gift. Volgens de staatssecretaris hoeft er in beginsel niets op tegen te zijn dat de familie op het ingebrachte landgoed blijft wonen, zolang dit met een zakelijke huurprijs is geregeld. De staatssecretaris laat deze situatie echter nader onderzoeken, gelet op het specifieke karakter hiervan en met het oog op de vraag of wettelijke aanpassingen wenselijk dan wel noodzakelijk zijn.

De tweede situatie betreft het via giftenaftrek schenken van een familiebedrijf aan een familiestichting met ANBI-status. De ANBI kan het familiebedrijf blijven beheren, al dan niet met familieleden als bestuurders. De baten van het familiebedrijf komen na de overdracht toe aan de ANBI. Zolang goed geborgd blijft dat deze ANBI het maatschappelijke belang boven het familiebelang blijft stellen, acht de staatssecretaris deze situatie wenselijk. Hierbij is dus van belang dat de handhaving adequaat is.

De derde situatie, intrekken van de ANBI-status van een familiestichting na verzilvering van de fiscale voordelen, acht de staatssecretaris daarentegen maatschappelijk onwenselijk. Hoewel ANBI-vermogen alleen aan het algemeen nut mag worden besteed en de voormalige ANBI moet voldoen aan informatieverplichting, blijken volgens de staatssecretaris de huidige toezichtmogelijkheden voor de Belastingdienst niet voldoende te zijn om deze onwenselijke belastingstructuren tegen te gaan. Daartoe acht hij aanpassing van de verplichtingen voor ex-ANBI’s noodzakelijk en wil hij de hiervoor beschreven drie aanpassingsmogelijkheden daarvoor samen met de filantropiesector verder verkennen.

Vervolgstappen (Steunstichting) SBBI’s

De staatssecretaris gaat onderzoeken hoe uitvoering kan worden gegeven aan de aanbeveling uit het onderzoek om meer data te verzamelen over het doelbereik van de SBBI-regeling. Hij geeft echter wel aan dat de focus in eerste instantie op het verbeteren van de uitvoering van de ANBI-regeling ligt.

Uit de evaluatie blijkt dat er in zeer beperkte mate gebruik wordt gemaakt van de mogelijkheid tot het oprichten van een steunstichting SBBI, namelijk maximaal 5 per jaar. Daarom acht de staatssecretaris het wenselijk de regeling voor steunstichtingen SBBI te laten vervallen, maar komt niet met een voorstel daarvoor, gezien de demissionaire status van het kabinet.

Aanpassing giftenaftrek?

Het ambtelijk rapport Kansen voor lagere tarieven en beter beleid - Aanpak Fiscale Regelingen voor een eenvoudiger en beter belastingstelsel bevat diverse voorstellen voor verbetering en vereenvoudiging van de giftenaftrek in de inkomsten- en de vennootschapsbelasting. In de inkomstenbelasting gaat het om het gelijk behandelen van eenmalige en periodieke giften, het verhogen van het drempelbedrag, het verlagen van het plafond, het afschaffen van de culturele multiplier en het afschaffen van de aftrek voor giften aan steunstichtingen SBBI. In de vennootschapsbelasting is de optie om de culturele multiplier af te schaffen.
Een alternatief is de omzetting van de fiscale giftenaftrekregeling in een ‘geefsubsidie’ waarbij giften met een bepaald percentage worden aangevuld door de overheid.

Het is de vraag welke opties politieke partijen eventueel meenemen in hun partijprogramma's en uiteindelijk welke optie het (volgende) kabinet gaat kiezen.