Box 3 en ketenpartners

Het Kerstarrest van de Hoge Raad heeft onder andere tot gevolg dat het huidige box 3-stelsel op basis van fictief rendement niet langer houdbaar is. Voor een box 3-stelsel op basis van werkelijk rendement heeft de Belastingdienst meer informatie nodig van ketenpartners. Wat betekent dit voor banken, verzekeraars en andere ketenpartners?

Benodigde data-aanlevering onder nieuw box 3-stelsel

In het Kerstarrest van 24 december 2021 heeft de Hoge Raad geoordeeld dat het huidige box 3-systeem onhoudbaar is vanwege schending van de fundamentele rechten van belastingplichtigen. Dit betekent onder andere dat het box 3-stelsel moet worden herzien. Op 15 april 2022 heeft de staatssecretaris een contourennota gepubliceerd waarin hij een nieuw box 3-systeem introduceert op basis van werkelijk rendement. Voor banken, verzekeraars en andere ketenpartners houdt dit in dat ze hun interne processen moeten aanpassen en meer informatie met de Belastingdienst moeten delen voor de vooraf ingevulde aangifte en ter controle van de aanslag.

Het kabinet wil het box 3-stelsel op basis van werkelijk rendement vanaf 2026 invoeren.

Heffing op basis van werkelijk rendement

In de contourennota stelt het kabinet voor om het nieuwe box 3-stelsel vorm te geven als een vermogensaanwasbelasting (VAB). Daarbij wordt jaarlijks belasting geheven over de reguliere inkomsten (zoals rente, dividend, huur en pacht minus de kosten) en de waardeontwikkeling van vermogensbestanddelen (zoals koerswinst of koersverlies van aandelen en waardestijging of waardedaling van onroerend goed). Het kabinet kiest dus niet voor een vermogenswinstbelasting (VWB), waarbij jaarlijks alleen de reguliere inkomsten en de vermogenswinsten (bij verkoop van een vermogensbestanddeel) worden belast. De reden voor de keuze voor een vermogensaanwasbelasting is onder andere om langdurig uitstel van belastingheffing te voorkomen.

Gevolgen ketenpartners

Het nieuwe box 3-stelsel gaat gepaard met extra verplichtingen voor ketenpartners tot het aanleveren van gegevens voor de vooraf ingevulde aangifte en voor de controle van de aanslag door de Belastingdienst. De staatssecretaris ziet in dat een overgang naar een stelsel van werkelijk rendement een behoorlijke impact heeft op financiële instellingen. Dit komt omdat zij meer gegevens en in sommige gevallen eerder gegevens aan de Belastingdienst moeten leveren.

Tijdlijn

Stap

Duur

Start

Eind

Specificatie

7 maanden

12-2024

06-2025

Realisatie proces ketenpartners

1,5 jaar

07-2025

12-2026

Renseignering

2 maanden

01-2027

02-2027

Test fase Vooraf Ingevulde Aangifte gegevens

1 jaar

03-2026

02-2027

Volledig juist inwinnen gegevens 2027

1 jaar

03-2027

02-2028

PwC-onderzoek naar datamogelijkheden

Op verzoek van het ministerie van Financiën heeft PwC in 2021 onderzoek gedaan naar de mogelijkheid voor box 3-heffing op basis van werkelijk rendement. Dit onderzoek laat zien welke datapunten beschikbaar en nodig zijn om een belastingheffing naar werkelijk rendement te realiseren. Daarbij is een onderscheid gemaakt tussen een vermogensaanwas- en een vermogenswinstbelasting. Allereerst wijst dit onderzoek uit dat een vermogenswinstbelasting beter uitvoerbaar is dan een vermogensaanwasbelasting. Daarnaast is de conclusie dat de uitvoerbaarheid van een werkelijke rendementsheffing verschilt per categorie van vermogensbestanddelen. Zo ligt de uitvoerbaarheid voor de categorieën onroerende zaken en overige bezittingen lager dan voor de uitvoerbaarheid voor de categorieën bank- en spaarproducten, beleggingen in financiële instrumenten, kapitaal- en lijfrenteverzekeringen en schulden en vorderingen. Voor de drie laatstgenoemde categorieën geldt in het algemeen dat de vereiste data beschikbaar zijn bij (potentiële) ketenpartners en belastingplichtigen.

De conclusie is dat heffen op basis van werkelijk rendement dus complexer is dan op basis van forfaitair rendement, maar dat het wel degelijk mogelijk is. Het aanpassen van de processen van bestaande ketenpartners en het aansluiten van nieuwe ketenpartners zijn cruciaal voor de vooraf ingevulde aangifte en controle van de aanslag door de Belastingdienst.

Toelichting bovenstaande grafiek: 

Toelichting 100-score IST-positie 

Voor dit onderzoek is als uitgangspositie verondersteld dat de IST-positie een score van 100 heeft. De VAB-, respectievelijk de VWB-scores maken het verschil inzichtelijk in uitvoerbaarheid ten opzichte van die IST-positie. De scores die aldus aan de basisposities en vermogenscategorieën zijn toegekend geven een rangorde aan. Wij benadrukken dat de toetsing van de uitvoerbaarheid van de IST-positie zelf buiten de reikwijdte van ons onderzoek valt.

Toelichting uitvoerbaarheid 

In dit onderzoek is getoetst op uitvoerbaarheid en wat voor dit onderzoek betekent: de beschikbaarheid van data. Het begrip uitvoerbaarheid omvat dus niet de naleefbaarheid (bijv. de administratieve lasten van een regeling) en de handhaafbaarheid (bijv. de mate waarin toezicht kan worden uitgeoefend) zoals deze begrippen zijn gedefinieerd in het toetsingskader van de Raad van State.

Data VWB = Vermogenswinstbelasting (schaal 0 tot 100)
Data VAB = Vermogensaanwasbelasting

Datapunten ten behoeve van de analyse
In het onderzoek betrokken vermogenscategoriëen
Score big data model

Verdere wetgevend traject en inwerkingtreding

De verwachting is dat binnen enkele maanden een conceptwetsvoorstel voor heffing op basis van werkelijk rendement ter consultatie wordt aangeboden. Daarop kunnen ook ketenpartners reageren. Daarna zal het kabinet het definitieve wetsvoorstel ter behandeling aanbieden. Het daaropvolgende parlementaire proces zou in 2024 moeten worden afgerond. De implementatie in de systemen van de Belastingdienst zou dan tijdig klaar kunnen zijn om de wetgeving met ingang van 2026 in werking te laten treden.

Volg ons

Contact

Jan Nieuwenhuizen

Jan Nieuwenhuizen

Senior Manager, PwC Netherlands

Tel: +31 (0)63 009 60 77

Pjotr Anthoni

Pjotr Anthoni

Senior Tax Manager Knowledge Centre, PwC Netherlands

Tel: +31 (0)61 091 73 45

Mitra Tydeman

Mitra Tydeman

Senior Tax Manager Knowledge Centre, PwC Netherlands

Tel: +31 (0)63 024 66 06

Hide