Lokaal bestuur, maak impact van ESG-beleid zichtbaar

Vijf adviezen voor gemeenten en provincies

Het is de hoogste tijd dat gemeenten en provincies de impact van hun ESG-beleid vergelijkbaar, meetbaar én zichtbaar maken. Martine Koedijk, partner en sectorvoorzitter lokale overheden bij PwC, geeft vijf adviezen.

Elke dag ESG op de politieke agenda

Gemeenten en provincies hebben elke dag te maken met de drie ESG-thema’s. Overstromingen door heftige regenval (environmental), het beschermen van de privacy van hun inwoners (social) en een cyberaanval op de IT-infrastructuur (governance): lokale overheden doen al ongelooflijk veel op dit gebied, maar het maken en het samenbrengen van beleid op deze ESG-factoren wordt voor gemeenten en provincies de komende jaren steeds belangrijker. Ze hebben daarbij een belangrijke rol in het behalen van de door Nederland internationaal afgesproken doelstellingen.

‘Oog voor duurzaamheid, klimaat, biodiversiteit, gelijkheid en goed bestuur moet het verschil maken’, vindt Martine Koedijk. ‘Deze niet-financiële aspecten hebben naast maatschappelijke impact vaak ook een aantoonbare financiële impact. Een niet te missen onderwerp voor de politiek, nu en in de toekomst.’

Rol lokale overheden bij realiseren duurzaamheidsdoelstellingen

Met de gemeenteraadsverkiezingen voor de deur is het een goed moment om te kijken naar de rol van lokaal bestuur in het realiseren van duurzaamheidsdoelstellingen. Hoe groot is de rol van lokaal bestuur binnen klimaat- en milieubeleid, het sociale domein en goed bestuur? Waar richt het zich op?

‘Bij PwC hebben we gekeken naar de begrotingen en investeringskredieten van dit jaar, waarin duidelijk zichtbaar is dat zowel gemeenten als provincies invulling geven aan de belangrijke rol die zij hebben op thema’s gelieerd aan ESG’, vertelt Koedijk. ‘Wij zien ontwikkelingen op alle ESG-onderdelen.’

E - Milieu en klimaat

Klimaatadaptatie: denk aan investeringen om wateroverlast te mitigeren of juist de gevolgen van uitdroging te compenseren.
Klimaatverandering: realisatie van de energietransitie met onder andere warmtenetten en windmolens. Daarnaast wordt een belangrijke bijdrage geleverd vanuit de eigen bedrijfsvoering met klimaatdoelstellingen voor het gemeentehuis, een elektrisch wagenpark en het beperken van de CO2-uitstoot.
Afval: het verminderen van restafval en een focus op recycling. Gemeenten werken aan doelstellingen om afvalvrij te worden.

S - Sociaal

Naast de inrichting en de uitvoering van programma’s van inkomen, werkgelegenheid en armoedebeleid voor de inwoners wordt via het inkoopbeleid maatschappelijk verantwoord ondernemen vereist van de opdrachtnemers, waaronder social return en duurzaamheid.
Binnen het eigen personeelsbeleid is er aandacht voor diversiteit en inclusiviteit.

G - Goed bestuur

Gemeenten en provincies richten zich binnen hun eigen omgeving op integriteitsbeleid, frauderisicoanalyse en het beheer van de digitale omgeving om het risico op cyberaanvallen te verminderen.
Veel aandacht gaat uit naar veiligheid, waaronder het tegengaan van ondermijning.

‘De ESG-thema’s zijn een geïntegreerd onderdeel van (de sturing op) beleid en bedrijfsvoering’, geeft Koedijk aan. ‘We zien de ESG-elementen terug in alle programma’s en in de programmaverantwoording zijn veel van deze elementen onderdeel van de te realiseren doelstellingen. Door de eigenheid van de programmaverantwoording zijn ze echter minder zichtbaar, terwijl de urgentie nu zo hoog is dat zichtbaarheid essentieel is.’

Inspanningen voor duurzaamheid zichtbaar maken

De impact van gemeenten en provincies op het realiseren van de klimaatdoelstellingen verdient het om zichtbaar te zijn, zowel qua resultaten als qua kosten en investeringen. Lokale overheden zetten al grote stappen op het gebied van ESG en nu is het tijd voor de volgende stap. Voor lokale overheden is geïntegreerde verantwoording noodzakelijk om alle inspanningen zichtbaar, vergelijkbaar en controleerbaar te maken. De eerste stap is klimaat- en duurzaamheidsaspecten een integraal onderdeel te maken van de besluitvorming. ‘Bijvoorbeeld door elk besluit te voorzien van een aparte toelichtende alinea, zoals het ook gebruikelijk is om financiële consequenties altijd te benoemen’, vindt Koedijk. ‘Daarnaast moeten klimaat- en duurzaamheid een specifieke plaats in de verantwoording krijgen.’

Sinds april vorig jaar moeten organisaties en bedrijven volgens de door de Europese Commissie aangenomen richtlijn ‘Corporate Sustainability Reporting Directive’ (CSRD) meer transparantie bieden op het gebied van duurzaamheid. Op den duur moet dit leiden tot regelgeving die duurzaamheidsrapportage op één lijn brengt met financiële rapportage.

De eisen van de Europese Unie met betrekking tot duurzaamheidsverslaggeving zullen worden uitgebreid tot alle grote ondernemingen en beursgenoteerde ondernemingen. Dit betekent dat in Nederland meer dan duizend ondernemingen gedetailleerde EU-standaarden voor duurzaamheidsverslaggeving moeten volgen. Veel tijd om daaraan te wennen is er niet; de geplande wijzigingen zullen al van kracht zijn voor de verslagperiode 2023. ‘Voor lokale overheden zien wij het nieuwe tijdperk in de duurzaamheidsverslaggeving als een belangrijke kans’, zegt Koedijk. ‘Gemeenten en provincies maken nu al enorme impact met de doelstellingen op ESG-gebied en door geïntegreerde verslaggeving op duurzaamheid worden deze inspanningen daadwerkelijk zichtbaar en vergelijkbaar.’

Voor lokale overheden is er nog geen (Europese) rapportagerichtlijn voor klimaat beschikbaar. Het ‘Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten’ (BBV) - de regelgeving voor verslaggeving voor lokale overheden - kent bovendien veel vrijheden in de inrichting van de programma’s en de programmaverantwoording. ‘Het BBV kent wel taakvelden en verplichte indicatoren, maar die zijn niet geschikt en compleet om de volledige impact en de lasten van het gevoerde klimaatbeleid vergelijkbaar te meten en inzichtelijk te maken’, stelt Koedijk.

‘Wij roepen lokale overheden samen met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de commissie BBV op te komen tot een vergelijkbare set aan indicatoren en taakvelden om de inzet en de realisatie op de ESG-doelstellingen zichtbaar en vergelijkbaar te maken. Denk hierbij aan een ESG-taxonomie voor lokale overheden. Wij hebben vijf adviezen om uniforme duurzaamheidsverslaggeving voor gemeenten en provincies mogelijk te maken.’

De impact van gemeenten en provincies op het realiseren van de klimaatdoelstellingen verdient het om zichtbaar te zijn, zowel qua resultaten als qua kosten en investeringen. Lokale overheden zetten al grote stappen op het gebied van ESG en nu is het tijd voor de volgende stap. Voor lokale overheden is geïntegreerde verantwoording noodzakelijk om alle inspanningen zichtbaar, vergelijkbaar en controleerbaar te maken.

Vijf adviezen duurzaamheidsverslaggeving voor lokale overheden

1. Breng focus aan in de klimaat- en duurzaamheiddoelstellingen waarop u wilt sturen, meten en controleren in de komende raadsperiode.

2. Zorg vervolgens voor een centrale plek in de Planning & Control-producten voor duurzaamheid en klimaat. Wij zien nu een enorme verwevenheid in de verschillende programma’s met de ESG-doelstellingen. Breng hierbij de klimaat en duurzaamheidsdoelstellingen uit de verschillende programma’s bij elkaar. Bijvoorbeeld in een specifieke paragraaf.

3. Harmoniseer gezamenlijk als lokale overheden en de commissie BBV de rapportage van de ESG-doelstellingen. Zo wordt de inzet op de ESG-thema’s landelijk zichtbaar, meetbaar en vergelijkbaar. Richt hiervoor nieuwe beleidsindicatoren in en koppel deze aan een nieuwe ESG-taxonomie voor lokale overheden. Door de CSRD hierbij als uitgangspunt te nemen, wordt het complementair aan de verslaggeving van het bedrijfsleven.

4. Maak investeringen gekoppeld aan de ESG-doelstellingen apart zichtbaar om deze ook in de realisatie van de beleidsdoelstellingen mee te nemen.

5. Overweeg welke zekerheid gewenst is bij de geharmoniseerde ESG-rapportage, in lijn met de beperkte zekerheid die vanuit de aangepaste EU-standaarden vanaf 2023 voor grote en beursgenoteerde ondernemingen verplicht gaat worden.