Klimaat- en energiemaatregelen

16/09/25

Op het gebied van klimaat, energie en mobiliteit bevat het pakket Belastingplan 2026 een aantal belangrijke maatregelen. Hoewel een duidelijke focus in de maatregelen mist, lijkt het behouden van een gelijk speelveld voor Nederlandse bedrijven en het voorkomen van onnodige lastenverzwaring een belangrijke doelstelling. In dit artikel lees je wat de belangrijkste wijzigingen zijn, met nadruk op de nationale CO₂-heffing. Daarnaast krijgt je een overzicht van de overige relevante maatregelen voor het bedrijfsleven. De veranderingen zijn niet alleen van belang voor de energie-intensieve industrie, maar raken ook onder andere de logistieke sector en ondernemingen die actief zijn in de circulaire economie. Door de samenloop van nationale en Europese regelgeving, is het belangrijk deze ontwikkelingen goed te volgen en tijdig te anticiperen op de fiscale en operationele gevolgen.

De impact van de maatregelen in het pakket Belastingplan 2026 voor de afvalsector vind je in een apart Belastingnieuwsbericht: Verhoging CO₂-heffing voor afvalverbrandingsinstallaties.

Wat betekent de aanpassing van de CO₂-heffing voor jouw bedrijf?

Nederland heeft via de nationale CO₂-heffing boven op het EU ETS, een zogenoemde ‘nationale kop’. Door het ongelijke speelveld dat hiermee ontstaat en daarmee het risico op verplaatsing van productie naar het buitenland, is er veel discussie over de nationale CO₂-heffing. Ondanks een motie van de Tweede Kamer om de nationale CO₂-heffing voor de industrie zo snel mogelijk volledig af te schaffen, is nu slechts gekozen voor een aanpassing van het tarief van de CO₂-heffing.

Voor de industrie betekent het terugbrengen van het CO₂-heffingentarief van 87,90 euro in 2025 naar 78,67 euro per ton CO₂ vanaf 2026 tot en met 2030 voor de korte termijn lagere tot geen kosten en meer duidelijkheid. Enerzijds omdat dit tarief naar verwachting vanaf 2027 onder de EU ETS-prijs blijft en de heffing daardoor vanaf 2027 effectief niet verschuldigd is en anderzijds omdat door de uitbreiding van dispensatierechten wordt beoogd dat bedrijven die in de pas lopen met de Europese ETS-verduurzamingsdoelstellingen al vanaf 2026 effectief volledig zijn vrijgesteld van CO₂-heffing.

Van een (volledige) intrekking van de CO₂-heffing is (voorlopig) geen sprake, omdat de CO₂-heffing onderdeel uitmaakte van een pakket maatregelen om aanspraak te maken op gelden uit het Europese coronaherstelfonds. Een aanpassing van het tarief per ton CO₂ van meer dan 5 procent ten opzichte van de beloofde 82,80 euro per ton CO₂ in 2026, zou leiden tot een korting op de (te ontvangen) gelden. Derhalve is gebruikgemaakt van de maximale 5 procent afwijking, leidend tot eerdergenoemd tarief van 78,67 per ton CO₂ vanaf 2026.

Uitwerking vanaf 2026

De nationale CO₂-heffing zal in 2026 naar verwachting nog iets boven het de EU ETS-prijs uitkomen. Belastingplichtigen die onder het EU ETS vallen, betalen alleen de CO₂-heffing voor zover het tarief boven de EU ETS-prijs en het aantal dispensatierechten uitkomt. In 2026 zouden belastingplichtigen op basis van de verwachte EU ETS-prijs dus alsnog een nationale CO₂-heffing betalen. Hoewel de EU ETS-prijs van veel factoren afhankelijk is, zou het nieuwe CO₂-heffingstarief vanaf 2027 naar verwachting onder het EU ETS-prijspeil moeten uitkomen, dan wel de uitstoot gedekt worden door dispensatierechten bij partijen die in de pas lopen met EU ETS. Dit zou ertoe moeten leiden dat voor (het overgrote deel van) de industrie de heffing effectief van 2027 tot en met 2030 wordt opgeschort. Daarmee houden bedrijven in ieder geval tot 2030 meer financiële ruimte te investeren in verduurzaming en innovatie, zonder dat zij worden geconfronteerd met een extra nationale last boven op de Europese CO₂-prijs (EU ETS).

Voor 2030 en verder laat dit bedrijven in onzekerheid. Het kabinet heeft eerder aangekondigd een technische variant te ontwikkelen voor de CO₂-heffing na 2030, waarbij het tarief kan oplopen tot 216 euro per ton voor niet-vrijgestelde emissies na 2035. Tegelijkertijd staat het kabinet open voor alternatieven die de benodigde reductie borgen en bijdragen aan het behalen van de klimaatdoelen voor 2050. De komende jaren zal duidelijk moeten worden of de nationale heffing definitief wordt afgeschaft, wordt vervangen door andere instrumenten, of in gewijzigde vorm terugkeert. De ontwikkelingen zullen wij nauwgezet volgen en investeringsplannen zullen vooralsnog rekening moeten houden met deze onzekerheid.

Gelijk speelveld

Dat Nederland met deze maatregel Europees uit de pas loopt, blijkt ook uit de speelveldtoets 2025 van PwC/Strategy&. Bedrijven worden beperkt door lage beschikbaarheid van capaciteit op het elektriciteitsnet, H₂- en CO₂-transport- en opslaginfrastructuur en stikstofproblematiek bij vergunningsverlening. Daardoor is er slechts een beperkt handelingsperspectief, wat leidt tot een (onevenredige) verstoring van het speelveld. Meer duidelijkheid over de nationale CO₂-heffing na 2030 zou daarom zeer wenselijk zijn.

Afvalverwerkingsinstallaties: CO₂-heffing omhoog

Voor afvalverbrandingsinstallaties (AVI’s) gaat de CO₂-heffing juist omhoog. Daarnaast wordt, als technische maatregel, de vrijgestelde uitstoot voor afvalverbrandingsinstallaties aangepast. Tot en met 2030 blijft het heffingsdoel gelijk aan het basispad, namelijk 0,6 Mton (fossiele) CO₂-emissies in 2030. Na 2030 daalt de vrijgestelde uitstoot in gelijke stappen naar nul in 2033. Als derde maatregel wordt handel in dispensatierechten tussen afvalverbrandingsinstallaties en andere industriële installaties uitgesloten. Dit voorkomt dat afvalverbrandingsinstallaties dispensatierechten kunnen kopen van andere industriële installaties, waardoor de beoogde prikkel voor emissiereductie en de beoogde budgettaire opbrengst onder druk zouden komen te staan. Het tarief voor afvalverbrandingsinstallaties ligt immers hoger, en wordt (vooralsnog) niet gecorrigeerd voor de ETS-prijs. Vanaf 2028 zouden AVI's evenwel kunnen worden opgenomen in het EU ETS. De Europese Commissie doet uiterlijk 31 juli 2026 verslag van haar beoordeling van de haalbaarheid daarvan.

In dit kader is de overigens de vraag of deze stijging het gewenste effect zal sorteren en daadwerkelijk de business case van onder andere CO2-afvang en -opslag (CCS) verbetert. De speelveldtoets die PwC/Strategy& (september 2025) heeft uitgevoerd voor de Verenging van Afvalbedrijven plaatst hier enkele kritische kanttekeningen bij. Zie voor meer informatie en achtergronden ook ons Belastingnieuwsbericht: Verhoging CO₂-heffing voor afvalverbrandingsinstallaties.

De EU CO₂-grensheffing: het Carbon border adjustment mechanism (CBAM)

Vanaf 2026 treedt het Europese Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) effectief in werking. De verplichting om CBAM-certificaten in te kopen voor de import van goederen zoals cement, staal, aluminium, meststoffen, elektriciteit en waterstof, wordt ingefaseerd tot en met 2034. Dit mechanisme zorgt ervoor dat geïmporteerde goederen uit landen met minder strenge klimaatregels worden belast met een CO₂-prijs, zodat het speelveld tussen Europese en buitenlandse producenten gelijker wordt. Zie voor meer achtergronden ook CBAM uitgelegd.

Recent is voorgesteld de reikwijdte van de CBAM te beperkt tot import van vanaf 50 ton nettomassa voor cumulatieve importen van CBAM-producten (gemiddeld ongeveer 80 ton CO₂-equivalent per importeur). Daarmee zullen naar verwachting 90 procent van de importeurs die nu nog onder de CBAM-verplichtingen vallen buiten de reikwijdte vallen. Zie daarover ook de impact van het omnibus voorstel op belastingen.

De administratieve verplichtingen voor CBAM gelden al. Voor bedrijven die CBAM-producten importeren betekent dit dat voor importen vanaf 2026 daadwerkelijk voor CBAM-certificaten moet worden betaald (uiterlijk 30 september 2027). Om dit te operationaliseren, zijn als onderdeel van het pakket Belastingplan 2026 in de Wet milieubeheer diverse louter uitvoeringsgerichte maatregelen opgenomen.

Overzicht overige maatregelen milieu en energie

Naast de wijzigingen in de CO₂-heffing, en het afzien van de plasticheffing, bevat het pakket Belastingplan 2026 een reeks andere maatregelen die relevant zijn voor het bedrijfsleven:

Geen herinvoering van rode diesel: de eerder beoogde invoering van rode diesel is geschrapt. De budgettaire opbrengst van deze maatregel wordt ingezet om de korting op de brandstofaccijns met een jaar te verlengen, zie hierna.
Vrachtwagenheffing: vanaf halverwege 2026 wordt een vrachtwagenheffing ingevoerd van gemiddeld 0,186 euro per gereden kilometer voor alle vrachtwagens vanaf 3.500 kilo. Deze heffing geldt op snelwegen en een aantal N-wegen en gemeentelijke wegen. Tegelijkertijd wordt de motorrijtuigenbelasting voor vrachtwagens verlaagd en vervalt het Eurovignet.
Accijnsverlaging brandstof: de verlaging van de accijns op benzine, diesel en lpg wordt met een jaar verlengd en niet geindexeerd tot eind 2026, om de prijsstijgingen voor bedrijven en consumenten te dempen.
Teruggaaf van accijns voor RFNO’s: de regeling voor accijnsteruggaaf voor motorbrandstof die geheel of gedeeltelijk bestaat uit hernieuwbare brandstof wordt aangepast door te bepalen dat het hernieuwbare brandstof van niet-biologische oorsprong betreft (renewable fuel of non-biological origin, of RFNBO). Deze aanpassing volgt uit de implementatie van de artikelen van de EU-wijzigingsrichtlijn hernieuwbare energie (RED III) die zien op de vervoerssector.
MRB en bijtelling elektrische auto’s: voor emissievrije auto’s wordt de tariefkorting voor de motorrijtuigenbelasting (MRB) verhoogd naar 30 procent in de periode 2026-2028, waardoor de belastingdruk van zware elektrische en fossiele auto’s vrijwel gelijk wordt. Voor kleinere en middelgrote voertuigen worden de verschillen kleiner. Vanaf 2026 geldt voor nieuwe elektrische auto’s dezelfde bijtelling (22 procent) als voor niet-elektrische auto’s.

Belasting op leidingwater: de definitie van leidingwater wordt verruimd naar “water van drinkwaterkwaliteit”, het heffingsplafond wordt verruimd van 300 kubieke meter naar 50.000 kubieke meter in 2026 en ook kleine waterleveranciers (minder dan 1.000 aansluitingen) worden belastingplichtig.
Afvalstoffenbelasting: vooralsnog gaan belastingtarieven voor het storten, verbranden en overbrengen van afval vanaf 2028 omhoog, ter dekking van het jaarlijkse budgetaire gat van 567 miljoen euro door het niet invoeren van de polymerenheffing. de vrijstelling voor het verbranden van zuiveringsslib vervalt per 2027.
Energiebelasting: de energiebelasting wordt verlaagd via de generieke belastingvermindering, die voor 2026 is vastgesteld op 519,80 euro (ex btw) per zelfstandige aansluiting voor een verblijfsfunctie.
Differentiatie vliegbelasting: per 2027 wordt de vliegbelasting aangepast, door verschillende tarieven in te voeren afhankelijk van de afstand en milieubelasting van de vlucht. De belasting is 29,40 euro (eindbestemming 0 - 2.000 km), 47,24 euro (2.000 - 5.500 km) of 70,86 euro (boven de 5.500 km of bij niet vast te stellen eindbestemming).
Waterstof: er wordt een verlaagd energiebelastingtarief ingevoerd voor het energetisch gebruik van zuivere waterstof, gelijk aan het elektriciteitstarief in de vijfde schijf. Grijze, blauwe en groene waterstof worden gelijk belast. Daarnaast wordt de vrijstelling van energiebelasting voor elektriciteit die wordt gebruikt in elektrolytische processen uitgebreid, onder meer voor de productie, purificatie en compressie van waterstof.
Overige stimulansen, subsidies en incentives: er zijn diverse subsidies en fiscale regelingen beschikbaar voor investeringen in verduurzaming, zoals de SDE++, EIA en MIA. In 2026 stelt het kabinet 150 miljoen euro beschikbaar voor verlenging van de Subsidieregeling Indirecte kostencompensatie ETS tot 2028. Ook investeert het kabinet 230 miljoen euro in de komende IPCEI-regelingen, gericht op de semiconductorsector. De SDE-regeling wordt daarentegen, mede door gebrek aan gebruik, gekort tot 8 miljard euro komend jaar. Voor de circulaire plasticsector wordt gewerkt aan een gekoppelde CAPEX-OPEX subsidieregeling en wordt gepleit voor een verlaging van de energiebelasting, naar Duits voorbeeld.