Verheldering ‘loon’ ingevolge invloedrijk Smeerkuil-arrest
12/04/22
De Hoge Raad gaat in een uitspraak van 25 maart 2022 in op de uitleg van het ‘Smeerkuil-arrest’ van 1983. Wordt u als werkgever aansprakelijk gesteld in het geval dat uw werknemer letselschade oploopt tijdens het uitoefenen van werkzaamheden? Dan zijn letselschade-uitkeringen die worden uitbetaald aan de werknemer in principe geen loon, tenzij u méér vergoed dan nodig op basis van uw aansprakelijkheid.
Uitspraak Hoge Raad
In 1983 oordeelde de Hoge Raad in het zogenaamde en bekende Smeerkuil-arrest, dat een vergoeding van de werkgever aan de werknemer in verband met een ongeval, niet zomaar als loon kwalificeert. Als deze vergoeding verband houdt met geleden immateriële schade en verlies aan arbeidskracht door een ongeval, dan kan niet gezegd worden dat deze vergoeding betaald wordt in het kader van de dienstbetrekking en dus als loon moet worden aangemerkt. Echter, er kan toch sprake zijn van loon als er bijzondere omstandigheden meespelen, zoals bepaalde gemaakte afspraken in de arbeidsovereenkomst en andere rechtspositionele regelingen.
De Hoge Raad maakt nu duidelijk wanneer een bepaalde afspraak omtrent een (letsel)schadevergoeding in rechtspositionele regelingen inderdaad bij wijze van uitzondering loon vormt. Dit is slechts het geval als de werkgever méér vergoed dan nodig vanuit zijn positie als civiel aansprakelijke partij. Kortom: had de werkgever voor ogen om de werknemer te ‘belonen’ door hem meer toe te kennen dan civiel gezien strikt noodzakelijk? Of een dergelijke afspraak wel of niet is opgenomen in een rechtspositionele regeling, maakt dan verder niet uit.
Achtergrond
In deze zaak ging het om een vrijwilliger bij de brandweer, die in dienstbetrekking stond bij één van de Veiligheidsregio’s. Tijdens het verrichten van zijn (blus)werkzaamheden raakte hij betrokken bij een ongeval waar hij blijvend letsel en blijvende bewegingsbeperkingen aan overhield. De werkgever had een verzekering afgesloten, conform de afspraken volgend uit de collectieve arbeidsvoorwaarden. Ten tijde van de uitbetaling van de letselschadevergoedingen hield de werkgever vervolgens loonheffingen in.
De Rechtbank oordeelde dat er geen sprake kon zijn van loon. Het was immers nooit de bedoeling geweest om de vrijwillige brandweerlieden te ‘belonen’. Het opnemen van de bepaling in de collectieve arbeidsvoorwaarden en het afsluiten van de ongevallenverzekering lag besloten in de publieke taak die opgedragen was aan de Veiligheidsregio.
Het Hof oordeelde echter anders. Op basis van het Smeerkuil-arrest meende het Hof dat de vergoedingen werden betaald op basis van de collectieve arbeidsvoorwaarden (een rechtspositionele regeling). Daarom vloeien de vergoedingen voor de geleden schade voort uit de dienstbetrekking en vormen zij loon.
Hoge Raad legt Smeerkuil-arrest nader uit
In deze nieuwe uitspraak stelt de Hoge Raad heel duidelijk dat het niet uitmaakt of de letselschadevergoedingen wel of niet zijn opgenomen in arbeidsvoorwaardelijke afspraken. Wat uitmaakt is of de arbeidsvoorwaardelijke toekenning meer is dan wat de werkgever zou moeten betalen op basis van zijn (civielrechtelijke) aansprakelijkheid. Daarmee verwijst de Hoge Raad de casus terug naar het Hof, om uit te zoeken of er inderdaad sprake kan zijn van een (additionele) ‘beloning’.
Kortom, de hoofdregel zoals neergelegd in het Smeerkuil-arrest blijft zoals deze was. Vergoedingen voor immateriële schade en verlies aan arbeidskracht vormen in principe geen loon, tenzij er sprake is van een bijzondere omstandigheid. Dat kán een afspraak in een rechtspositionele regeling zijn, maar dan moet de vergoeding wel hoger zijn dan wat de werkgever zou moeten betalen op basis van zijn civiele aansprakelijkheid.
Wat betekent dit voor u?
Mocht u als werkgever aansprakelijk gesteld worden in het geval dat uw werknemer letselschade oploopt tijdens het uitoefenen van werkzaamheden, wees er dan van bewust dat u enkel loonheffingen zou moeten inhouden over (additionele) vergoedingen die niet voortvloeien uit uw civiele aansprakelijkheid.
De uitspraak geeft inzicht in hoe de Hoge Raad het loonbegrip duidt. Hoewel loon in principe al hetgeen is dat uit een (vroegere) dienstbetrekking wordt genoten, zijn er ook situaties waarin een vergoeding van de werkgever aan de werknemer geen loon vormt. Een vergoeding verstrekken in het kader van uw wettelijke aansprakelijkheid is daar een voorbeeld van. Hebt u vergelijkbare regelingen, dan denkt uw PwC adviseur graag met u mee.
Contact
