Publieke sector en ESG-verslaggeving; de vrijblijvendheid voorbij

18/11/22

Duurzaamheidsverslaglegging van vijftig organisaties in de publieke sector onderzocht

Een groot aantal organisaties binnen de publieke sector heeft in de jaarverslagen toelichtingen opgenomen over duurzaamheidsinitiatieven. Dat blijkt uit PwC’s onderzoek naar de mate van duurzaamheidsverslaglegging binnen vijftig organisaties in de publieke sector. Van de drie hoofdthema’s Environmental, Social en Governance, wordt primair toelichting gegeven op het gebied Environmental. Opvallend gelet op de maatschappelijke impact die de publieke sector maakt.

ESG krijgt nog onvoldoende aandacht

De 50 jaarverslagen in de publieke sector zijn onderzocht in hoeverre het thema ESG - ‘Environmental, Social en Governance’ - aandacht krijgt in de jaarverslagen. Dat levert een wisselend beeld op.

Gemeenten rapporteren, in tegenstelling tot de andere onderzochte subsectoren, op alle drie de onderdelen van ESG. Kijken we naar de onderwijssector, dan zien we dat de onderdelen ‘Social’ en ‘Governance’ minder vaak betrokken worden in de verslaglegging. Hier ligt een mooie kans, bijvoorbeeld om indicatoren toe te passen op de gemeten werknemers- en studententevredenheid.

Uitvoeringsorganisaties zijn wat betreft duurzaamheidsverslaglegging verder dan overheden. Zo geeft ProRail, naast duidelijke KPI’s, een toelichting van de realisatie en de aanvullende acties die nodig zijn om te komen tot die realisatie. Die toelichting wordt gegeven in onder andere energie-intensiteit en reizigerstevredenheid. Maar over de gehele linie is de verslaglegging niet consistent. Die inconsistentie is te verklaren ‘omdat rapporteren over duurzaamheid binnen de publieke sector niet verplicht is’, zegt Richard Goldstein, voorzitter van de publieke sectorgroep bij PwC. ‘Wat nodig is, is een uniform framework om te rapporteren, net zoals het bedrijfsleven hanteert. Dat framework geldt dan voor alle organisaties binnen de sector. De rapportagevereisten kun je ophangen aan de EU-richtlijn ‘Corporate Sustainability Reporting Directive’ (CSRD) voor grote ondernemingen. Kortom, maak je ambities concreet.’

Publieke sector moet duurzaamheidsverslaglegging concretiseren

PwC vindt het belangrijk dat organisaties in de publieke sector concrete invulling geven aan duurzaamheid. Bijvoorbeeld om als werkgever relevant te blijven voor komende generaties die steeds grotere waarde hechten aan duurzaamheid. Het PwC-onderzoek stelt vast dat duurzaamheidsverslaggeving niet meer is weg te denken en permanent aanwezig zal zijn.

Zowel de organisaties zelf alsook de diverse belanghebbenden van de publieke sector zetten duurzaamheid meer en meer op de bestuursagenda. Deze ambities leiden tot vragen waarop bestuurders én belanghebbenden inhoudelijke antwoorden willen. Hoewel niet voortgedreven vanuit een verplichtend wetgevend kader, kan de huidige verslaglegging winnen in kwaliteit door deze op te stellen vanuit de informatiebehoefte van deze belanghebbenden (stakeholderdialoog). ‘Eigenlijk heb je als publieke sector de taak het thema duurzaamheid te borgen. Door een leidende rol te nemen in de hele keten, inclusief de verslaglegging daarvan. Het is niet alleen een taak, maar ook - gezien de maatschappelijke positie die de sector inneemt - een morele plicht’, zegt Goldstein.

Initiatieven voor CO2-reductie aanwezig

Initiatieven om te komen tot CO2-reductie, zoals het Klimaatakkoord - onderdeel van het Nederlandse klimaatbeleid - van de overheid voorschrijft, zijn er wel degelijk. Via verschillende koepelorganisaties zoals de Vereniging Nederlandse Gemeenten, Aedes en de Universiteiten van Nederland heeft de publieke sector zich gecommitteerd aan het akkoord. Toch blijkt uit het rapport ‘Duurzaamheidsverslaggeving in de publieke sector: groei in verantwoording over duurzame meerwaarde’ dat maar liefst 38 procent van de publieke organisaties niet rapporteert over CO2-emissies. Goldstein, vindt dat de publieke sector eigenaarschap moet nemen voor het onderwerp en daarover gestructureerder zou moeten rapporteren. ‘Gezien de klimaatproblemen is de sector de vrijblijvendheid wel voorbij’, stelt hij resoluut.

Onderwijs voorloper in rapportage van CO2-emissies

Eén sector is voorloper in rapportage van emissies: het onderwijs. Organisaties binnen de onderwijssector, zo blijkt uit het onderzoek, zetten de toon als het gaat om de volledige toelichting op de CO2-uitstoot. De top vijf van onderzochte universiteiten rapporteert over de directe eigen uitstoot (Scope 1), de uitstoot door het inkopen van energie (Scope 2) en de uitstoot in de keten (Scope 3). Het jaarverslag van de Rijksuniversiteit Groningen geeft bijvoorbeeld een duidelijk visueel inzicht in CO2-uitstoot en hoe deze te interpreteren.

Ambities vermindering CO2-uitstoot onvoldoende toegelicht

Weliswaar beschrijven alle vijf de subsectoren (onderwijs, zorg, woningcorporaties, overheden en uitvoeringsorganisaties en gemeenten) de ambities om de CO2-uitstoot te verlagen, maar de toelichtingen hoe de ambities worden gerealiseerd en hoe (bij)sturing plaatsvindt ontbreekt. De vertaling naar KPI’s, de argumentatie waarom dit relevant is voor belanghebbenden, hoe de ambities te realiseren en wat de voortgang is, wordt in de jaarverslagen veelal achterwege gelaten. Goldstein wil de verslaglegging niet alleen platslaan op KPI’s. ‘Maar’, zegt hij ‘de sector staat wel op een kruispunt. De duurzaamheidsinitiatieven zijn er. Maar om die te laten beklijven is er structuur nodig. Dan kom je automatisch ook bij rapporteren uit. Het is aan de publieke sector om dat op te pakken.’