Polderpartijen, ga bij arbeidsmarkt niet de loopgraven in!

Vast werk moet minder vast worden en flexwerk minder flex. De nieuwe regering heeft blijkens het regeerakkoord allerlei afspraken gemaakt om dat te bereiken. Tegelijkertijd houden de maatregelen onvoldoende rekening met de arbeidsmarkt van de toekomst. Er staat heel veel en tegelijkertijd staat er niks.

Door Robert Charlier, PwC-expert op het gebied van de arbeidsmarkt

Het kabinet probeert de risico’s en de kosten aan het in dienst nemen van mensen te verminderen en tegelijkertijd de mogelijkheid voor werknemers op een vast contract te vergroten. Dat is op zichzelf helemaal niet verkeerd natuurlijk. Het is bijvoorbeeld goed dat er een oplossing is bedacht voor de Wet DBA, die nu al een tijdje in de koelkast staat. Er is ook niks mis met het aanpakken van schijnconstructies en het halveren van de verplichte loondoorbetaling bij ziekte voor het mkb.

22/11/17

Regeerakkoord houdt onvoldoende rekening met arbeidsmarkt

Maatregelen raken niet aan de arbeidsmarkt van de toekomst

Het verschil tussen vaste werknemers en flexwerkers blijft ook met deze maatregelen vrij groot. En dat zal de komende tijd ook wel zo blijven nu de arbeidsmarkt in sommige sectoren weer overspannen is. Maar belangrijker is dat de vraag welke arbeidsrelatie goed past bij de arbeidsmarkt van de toekomt, helemaal niet wordt gesteld en dat is een gemiste kans.

En met die nieuwe arbeidsmarkt krijgt iedereen te maken

Niet elke sector zal op dezelfde manier en in dezelfde mate geraakt worden, maar ik ga ervan uit dat de arbeidsmarkt de komende jaren volkomen verandert door de grote megatrends, die de hele wereld onherroepelijk veranderen. Daarvan springt de voortschrijdende technologie het meest in het oog. Technologie maakt bijvoorbeeld productcycli korter en er zal in de toekomst waarschijnlijk geen enkele fabriek meer zijn die veertig jaar hetzelfde maakt. Mensen zijn nu vaak al helemaal niet meer gebonden aan locaties en bepaalde beroepen zullen verdwijnen door verdergaande robotisering, automatisering, de opkomst van nieuwe technieken zoals 3D-printen.

Dat verandert ook de traditionele relaties tussen werkgever en -nemer

Misschien is er daardoor in de toekomst behoefte aan mensen die zich niet meer binden aan één werkgever, maar vanuit pools hun kennis en krachten verdelen over meerdere opdrachtgevers. Ondertussen regelen ze hun sociale zekerheid en pensioenvoorziening veel meer individueel. Ik heb niet alle antwoorden, maar het zou goed zijn in ieder geval daarover na te denken. En dus niet de discussie te voeren langs de lijnen van de winnaars van de arbeidsmarkt met vaste contracten en de verliezers die alleen nog maar op flexbasis kunnen werken. Je zou je kunnen voorstellen dat de regering nadenkt over een ‘arbeidsrelatieneutraal’ regelkader, waarbij het voor werkgevers (en dus ook voor werknemers) in principe niets uitmaakt of ze vast of flex in dienst nemen. Daardoor kunnen ze een betere keuze maken voor de arbeidsrelatie die op dat moment bij hen past.

Bescherm geen banen, maar mensen

Stel, hypothetisch, dat we alle regels twee jaar loslaten. En dat alle bedrijven en organisaties in Nederland én hun werknemers experimenteren om uit te vinden hoe de ideale arbeidsrelatie eruit ziet. Hoe zou dan de balans tussen vast en flex eruit zien en hoe zouden de risico’s en de kosten worden verdeeld? Hanteer daarbij het uitgangspunt ‘bescherm geen banen, maar mensen’, dan zouden we over twee jaar op basis van dit experiment waarschijnlijk tot compleet nieuwe wetgeving komen.

Een eerste begin: transitievergoeding als spaarpot voor ontwikkeling

Uiteraard is zo’n experiment te radicaal. Iets minder ingrijpend, maar wat wel bijdraagt aan de arbeidsmarkt van de toekomst is de transitievergoeding. Werknemers bouwen deze gedurende hun loopbaan op bij een werkgever als vergoeding voor het geval ze deze baan verliezen. Kunnen we de transitievergoeding niet zo inrichten dat deze altijd ingezet wordt voor ontwikkeling en bijscholing, voor een traject van werk naar werk. En kan dat fiscaal gefaciliteerd worden? En mag de transitievergoeding dan niet altijd ingezet worden voor dat doel, ook als er nog helemaal geen sprake is van het verlies van welke baan dan ook?

Duik daarbij niet de loopgraven in

De Nederlandse polder heeft goede dingen voortgebracht, zoals stabiele verhoudingen tussen sociale partners en relatief weinig sociale onrust. De polderpartijen hebben echter ook wel eens de neiging allemaal in de loopgraven te duiken om het belang van de achterban te verdedigen. Ook dat is legitiem. Bij een goed werkende en toekomstbestendige arbeidsmarkt is het gedeelde belang echter groter dan de verschillen.