Hoe de voedselsector zich ontwikkelt tot een ‘domein’

De voedselsector staat voor grote uitdagingen. Een groeiende wereldbevolking moet worden gevoed, terwijl de productie van voedsel tegen ecologische en ruimtelijke grenzen aanloopt. Tegelijkertijd vragen consumenten om zaken als gezond, smaakvol, kwalitatief goed voedsel dat ook nog betaalbaar is. Dat vraagt om sectoroverschrijdende veranderingen, innovatie en dat partijen in de keten zich heruitvinden. Daardoor ontstaat er een verschuiving van de traditionele agrifoodsector naar een breder domein waarin veel meer partijen actief zijn. Wij noemen dat het 'Hoe we onszelf voeden'-domein. Wij hebben onderzocht wat de belangrijkste drijvende krachten achter voedselproductie en -consumptie in Nederland zijn en hoe deze bijdragen aan het ontstaan van dit domein.

De jaarlijkse toegevoegde waarde van het Nederlandse 'Hoe we onszelf voeden'-domein is 71 miljard euro

Het Nederlandse domein ‘Hoe we onszelf voeden’ is sterk exportgericht en gebaseerd op samenwerking tussen bedrijven, overheid en onderzoeksinstellingen. In 2022 genereerde het 71 miljard euro aan toegevoegde waarde en speelt het een sleutelrol wereldwijd. Nederland is, na de VS en Brazilië, de op twee na grootste landbouwexporteur en daarmee een echte landbouwsupermacht. Hoewel de traditionele agrifoodsector de kern vormt, breidt het domein zich uit naar gezondheid, technologie en lifesciences; sectoren die steeds belangrijker worden voor voeding en voedingsmiddelen.

De belangrijkste drivers:

Aanbodkant: om productie te verhogen is technologie cruciaal 

• Ons onderzoek laat zien dat meer productieverhoging geen optie is. Zeker in Nederland niet, waar de ruimte – zowel ecologisch als fysiek - schaars is. 
• Het verhogen van de gewasopbrengsten is wel een optie, maar met een focus op bijvoorbeeld biologische meststoffen en technologie. Tot nu toe is landbouwproductiviteit vooral gebaseerd op meer inzet van middelen zoals kunstmest, pesticiden en antibiotica. Deze aanpak wordt steeds problematischer in landen zoals Nederland, omdat overmatig gebruik leidt tot milieu- en gezondheidsproblemen.
• Daarnaast is het verminderen van voedselverspilling – momenteel ongeveer veertig procent van de keten – een eenvoudige en effectieve manier om aan voedingsbehoeften te voldoen. Ook efficiëntere calorie-inname speelt een rol, gezien het overschot in rijke landen en het tekort in ontwikkelingslanden.

Vraagkant: consumenten stellen hoge eisen aan voedsel, maar ook aan betaalbaarheid  

• Ook aan de vraagzijde is de druk aanzienlijk, omdat consumenten steeds vaker verwachten dat voedsel aan meerdere criteria voldoet zoals betaalbaarheid, gemak (altijd beschikbaar, vernieuwend en smakelijk), duurzaamheid, ethische consumptie (sociaal verantwoord en diervriendelijk) en kwaliteit (gezond, veilig en voedzaam).

De sector moet zich heruitvinden 

'Als je kijkt naar de uitdagingen aan zowel de vraag- als aanbodkant, dan is het belangrijk ons te realiseren dat de agrifoodsector zich door de jaren heen heeft ontwikkeld tot een breed ecosysteem van verschillende partijen. Er is geen enkele partij die in zijn eentje een oplossing kan bieden. Coöperatieve samenwerking is dan ook het toverwoord', aldus Milo Hartendorf, expert voedselsector bij PwC Nederland. Hij vindt dat de Nederlandse sector bij uitstek in staat is om de wereldwijde transformatie van voedselsystemen aan te jagen. 

Hartendorf: 'Dit is niet alleen een bedreiging, maar ook een grote kans voor bedrijven om zichzelf opnieuw uit te vinden, nieuwe businessmodellen uit te proberen en daarmee zelf ook toekomstbestendiger worden. In Nederland werken ondernemers en wetenschap al lang samen aan innovatieve projecten om de agrifoodsector continu verder te verbeteren. Ik heb er alle vertrouwen in dat we dus ook de juiste kennis en ervaring in huis hebben om antwoorden te gaan vinden op alle uitdagingen.' 

Ook Stuti Sethi, voedselexpert bij Strategy&, is optimistisch: ‘Nederland loopt voorop in wereldwijde voedselinnovatie. Door toonaangevend onderzoek, technologie en samenwerking te combineren, is de Nederlandse voedselsector uniek gepositioneerd om klimaatbestendige oplossingen te ontwikkelen die wereldwijd schaalbaar en betaalbaar zijn voor consumenten.’