De resultaten laten behoorlijke verschillen zien tussen verschillende groepen werknemers in hun houding tegenover AI. Jongere werknemers geven aan vaker AI te gebruiken dan hun oudere collega's. Bovendien lijken managers enthousiaster te zijn dan diegene aan wie zij leidinggeven.
Op basis van het onderzoek delen PwC-experts Lynn Bui, Bas van de Pas en Elieke Vastenhouw de volgende conclusies en aanbevelingen:
- Hoewel de mogelijkheden van AI niet voor elke sector even groot zijn, is er ruimte om de adoptie van (Gen)AI te vergroten. De taak om de organisatie mee te krijgen ligt bij het hogere- en middenmanagement, die (afgezet tegen het totaal) in bijna alle opzichten positief zijn over AI en het meer gebruiken dan de gemiddelde werknemer. Dat is positief, maar zij moeten dit wel overdragen op werknemers zodat zij het ook gaan omarmen.
- Adoptie hangt samen met het aanleren van de skills. Slechts een derde van alle werknemers is zeer tevreden over de nieuwe skills die ze de afgelopen twaalf maanden hebben geleerd. Dat betekent dat twee derde minder of niet tevreden is. Ook met het oog op de eisen vanuit de EU AI act is dit direct een oproep aan ondernemingen om meer te doen aan AI-upskilling.
- Adoptie gaat ook om het wegnemen van angst voor het mogelijk verlies van de eigen baan. AI grijpt diep in op werk en werkprocessen; het verandert de inhoud en taken. Dit vergt een 'change'-aanpak gericht op de mindset van werknemers zodat zij AI omarmen in plaats van alleen maar tolereren. Als werknemers AI niet adopteren en geen nieuwe skills toepassen in hun dagelijkse werk, verdienen organisaties hun investeringen hierin niet terug.
- Er is geen 'one size-fits all'-aanpak voor alle vier generaties op de werkvloer. Dus AI-adoptie zal medewerkerspecifiek moeten zijn. Hoewel er duidelijk minder animo is bij de oudere generaties, is onderscheid naar leeftijd niet de enige zinvolle differentiatie. Je kunt beter kijken naar de houding ten opzichte van AI en de mate van nieuwsgierigheid. De juiste interventies stel je vast per groep. Organisaties monitoren vervolgens in hoeverre deze werken, om bij te kunnen sturen.
Gebruik AI: een minderheid van de werknemers heeft AI gebruikt in het werk
Van de Nederlandse werknemers gebruikte 44 procent de afgelopen twaalf maanden AI op het werk; een meerderheid dus niet. Hoe ouder de werknemer, hoe lager het gebruik. Overigens: als we het Nederlandse AI-gebruik (44 procent) afzetten tegen het wereldwijde gebruik (55 procent), dan valt op dat Nederland sowieso wat terughoudender is dan de rest van de wereld. Dat zagen we vorig jaar ook al terug in de resultaten.
Stemming over AI: positieve emoties overheersen
We zien hier dezelfde lijn als bij het gebruik van GenAI: de jongere generaties en (top)managers zijn enthousiaster en meer nieuwsgierig naar de impact van GenAI op hun werk dan de oudere generaties en het niet-management. Wat opvalt bij alle groepen werknemers is dat de positiviteit overheerst. De werknemers die zich zorgen maken, zijn duidelijk in de minderheid.
Lynn Bui: 'Jongeren zijn in vergelijking met andere leeftijdsgroepen, enthousiaster maar ook bezorgder en verwarder over de mogelijke invloed van AI op hun werk. Dat is heel goed, want al deze emoties stimuleren het gebruik en het onderzoek naar de mogelijkheden.’
Bas van de Pas: ‘Als ik kijk naar de oudere werknemers dan zie ik minder zorgen, maar ook minder enthousiasme dan bij GenZ en millennials. Wellicht dat die groep denkt dat ze zulke gespecialiseerde kennis en ervaring heeft dat dit niet valt te automatiseren. Dat gaat tegenvallen. Ook zou het een houding kunnen zijn van "mijn tijd zal het wel duren". Daar moet je wat mee als organisatie want de ontwikkelingen gaan zo snel dat het hun tijd niet gaat duren.'
Elieke Vastenhouw: 'Deze uitkomst geeft aan dat je jongeren kunt inzetten om het gebruik van AI in de organisatie te stimuleren. Denk aan sessies waar jongere en oudere medewerkers van elkaar leren.'
De opbrengst van AI: productiever, creatiever en meer kwaliteit
We keken ook naar de perceptie van de voordelen van AI. Gelet op het totaal, dan ziet een meerderheid door het gebruik van AI de productiviteit, creativiteit en de kwaliteit van het werk toenemen. Voor elke groep geldt overigens dat de voordelen van AI als vrij hoog worden ervaren. Alleen voor de nabije toekomst zijn de verwachtingen bescheidener.
Van de Pas: ‘Ik vind het niet zo gek dat de verwachtingen over de toekomstige opbrengsten van AI wat bescheidener zijn. Werknemers maken nu vooral gebruik van tools zoals ChatGPT en Copilot. Dat zijn enorm handige tools die je vooral op individueel niveau gebruikt en die je ook echt efficiënter laten werken. Als je die gebruikt, dan heb je die efficiëntie al gehaald en zijn toekomstige verwachtingen lager. De echte productiviteitswinst van GenAI zit echter in de ontwikkeling van agentic workflows die niet individuele taken, maar hele processen of delen daarvan automatiseren. De meeste werknemers hebben daar echter nog helemaal geen zicht op en zien dus ook niet de potentie daarvan.'
Verminderen startersbanen: blijf nadenken over opbouw personeelsbestand
In het onderzoek zijn de managers gevraagd naar de impact van GenAI op startersbanen. 35 procent van hen denkt dat dat het aantal startersbanen in hun organisatie kleiner zal worden.
Vastenhouw: 'In de praktijk zien we ook dat bedrijven op specifieke gebieden wat terughoudend zijn in hun aannamebeleid. Werk gaat veranderen en daar sorteren deze bedrijven op voor. Het totale aantal banen zal waarschijnlijk niet drastisch wijzigen, omdat AI ook nieuwe banen zal opleveren, maar die zijn nog in opkomst. Dit is mogelijk een pas op de plaats. Ik zou organisaties wel adviseren goed na te denken over de opbouw van hun personeelsbestand. Als het aantal startersbanen verdwijnt, verdwijnt ook een deel van de jongeren. Terwijl het juist die groep is die ook voor vernieuwingen zorgt.'
Bui: 'Er verdwijnen instapbanen door AI, maar er ontstaan ook nieuwe kansen door technologie en innovatie. De organisaties die weten te investeren in training en begeleiding van jonge mensen zullen hen ook perspectief kunnen bieden en daarmee ook talent behouden. Juist omdat jongeren onzeker zijn over de toekomst en welke impact AI heeft op organisaties, is het belangrijk hen actief mee te laten denken over strategie en ontwikkeling.'
Gebruik type AI: GenAI-tools populairder dan AI-agents
Als we specifiek kijken naar de toepassingen van GenAI, dan zien we dat het gebruik van ChatGPT veel populairder is dan AI Agents.
Van de Pas: ‘Dat is logisch omdat je veelal gaat kruipen voordat je gaat lopen. Het gebruik van de chatfunctie is een eerste stap. Daarna leer je beter prompten waarna je die prompt misschien gaat hergebruiken en delen. De stap daarna is het bouwen van agents, maar daar zijn veel mensen nog niet aan toegekomen en dit gebruik zal de komende jaren dan ook stevig stijgen.’
Upskilling: ruimte voor verbetering, ook met het oog op AI Act
Wat trainingskansen betreft: een derde van de werknemers lijkt zeer tevreden te zijn met toegang tot trainingen en de mogelijkheden die er zijn om nieuwe skills te verwerven. Maar zou dat hoger moeten zijn?
Van de Pas: 'Ongeveer zestig procent is in meer of mindere mate tevreden met de mogelijkheden om kennis op te bouwen. Op zich is dat mooi, maar het betekent ook dat veertig procent dat niet is. Omdat bedrijven onder de EU AI act verantwoordelijk zijn voor medewerkerstrainingen op AI-gebied geeft aan dat hier actie ondernomen moet worden.'
Nieuwsbrief
Meld je aan voor de PwC Update
PwC’s Global Workforce Hopes and Fears Survey 2025
Contact
