Helft Nederlandse banen verandert significant door generatieve AI

Het PwC-onderzoek keek naar de invloed van generatieve AI op de taken en vaardigheden die nodig zijn om 113 beroepen uit te oefenen. Wat ontbreekt in andere analyses over de potentiële impact van generatieve AI is de toepassing van specifieke arbeidsmarktgegevens, waaronder arbeidstekorten. ‘Voor zover wij weten is dit de eerste dergelijke analyse voor Nederland’, vertellen AI-specialist Mona de Boer en Bastiaan Starink, leider van de People & Organisation-praktijk. ‘Vervolgens hebben we deze analyse gecombineerd met prognoses over de krapte in beroepen en sectoren, en met een adoptiefactor; de waarschijnlijkheid dat sectoren de nieuwe technologie daadwerkelijk toepassen.’

Beroepen die én ‘AI-exposed’ zijn én schaars zijn én een hoge adoptiefactor hebben, vallen in de informatie- en communicatiesector, de financiële sector, het onderwijs, de gespecialiseerde dienstverlening en het openbaar bestuur. In deze sectoren loopt de ‘AI exposure’ op tot maar liefst 75 procent. Juist hier biedt AI kansen voor het verhogen van productiviteit en dus voor een bijdrage aan het oplossen van de schaarste op de arbeidsmarkt.

Beroepen die veel minder worden geraakt (25 procent of minder) vallen in sectoren als de detailhandel, de landbouw, de bosbouw, de visserij, de bouwnijverheid en de industrie. Een duidelijk verschil met eerdere automatiseringsgolven die juist veel invloed hadden op ambachtelijke beroepen, zogenoemde ‘blue collar-banen’.

‘In het verleden zagen we vaak dat werk niet verdwijnt door technologie, maar dat het werk verandert’, zegt De Boer. ‘AI neemt administratief repetitief werk over, waardoor werknemers tijd krijgen voor zaken die menselijk contact, kennis, creativiteit en empathie vereisen. AI gaat de menselijke factor in werk echt niet vervangen. Maar het biedt heel goede kansen om werk efficiënter en wellicht ook interessanter te maken. Zie ChatGPT en soortgelijke tools als een collega die je erbij krijgt om samen met jou het werk te doen.’

‘De mogelijkheden die AI biedt voor het verminderen van werkdruk worden nu onderzocht door organisaties die acute personeelsproblemen hebben’, vervolgt De Boer. ‘Die doen op korte termijn al een beroep op deze technologie om als het ware de ‘workforce’ te vergroten. Even belangrijk is na te denken over de middellange termijn. Als jij diensten of producten levert of een beroep hebt dat verandert onder invloed van generatieve AI moet je jezelf de vraag stellen hoe relevant je dienst of je skills over een paar jaar nog zijn.’

Bastiaan Starink wijst erop dat organisaties er goed aan doen om de impact van AI op hun beroepen en hun diensten te analyseren. ‘Eerder moest je datawetenschapper zijn om met AI te kunnen werken. Met tools als ChatGPT kan iedereen uit de voeten, ook als je verder niks weet van AI. Kijk alleen maar naar hoeveel mensen ermee experimenteren, ook op de werkplek. Generatieve AI is organisaties al binnengetreden, alleen vaak nog niet op een structurele manier.’

Net als Mona de Boer benadrukt Starink de kansen: het kan organisaties helpen die nu vastlopen in hun bedrijfsvoering. Maar, zo zegt hij, ‘wil je goed gebruikmaken van de potentie van AI dan is dat een uitdaging. Organisaties die beginnen over veranderingen en upskilling krijgen vaak te maken met weerstand. Het maakt werknemers onzeker; sommigen hebben er geen zin in, omdat het doet denken aan de chagrijn die ze voelden op de middelbare school. Ons onderzoek Hopes & Fears laat zien dat jonge werknemers enthousiast zijn over AI, maar dat oudere wat onverschilliger zijn. De kunst is de hele organisatie mee te krijgen.’

Mona de Boer denkt dat het succes van technologie afhangt van de manier waarop mensen er uiteindelijk mee omgaan en bereid zijn te veranderen. ‘Je moet serieuze inspanning leveren om de belofte van technologie uit te laten komen. Het is geen toverstokje.’