‘Wat iedereen wil, is energiezekerheid voor alle Nederlanders’

Van Beek staat sinds 2018 aan het roer bij de netbeheerder die verantwoordelijk is voor het vervoer van elektriciteit in Nederland en een groot deel van Duitsland. Op het hoofdkantoor in Arnhem vertelt zij dat er meer op haar bord ligt dan ooit: ‘We hebben gigantisch veel te doen’.

‘We willen onafhankelijker worden van fossiele brandstof’ vertelt Van Beek, ‘maar ook veel weerbaarder zijn in de huidige geopolitieke crisis. Vroeger kon je meer of minder “groen” zijn. Maar wat iedereen wil, is energiezekerheid voor alle Nederlanders. Als je energieonafhankelijkheid wil zijn van bepaalde landen, is er maar één oplossing. Dan moet je als de sodomieter aan de slag met het verduurzamen van je eigen energievoorziening. Het goede nieuws is: er ligt een ongelofelijke kans, letterlijk en figuurlijk, voor onze deur. En dat is de Noordzee’.

‘De Noordzee is in mijn ogen de grote groene energiecentrale. Niet alleen voor Nederland of Duitsland, maar voor heel Europa. Dus te midden van alle onzekerheid, is het zekerder en veiliger dan ooit om juist daarmee aan de slag te gaan.’

‘Het is dus superbelangrijk dat we bouwen, bouwen, bouwen. Daar zijn we al druk mee bezig, ook op de Noordzee. Maar het is minstens zo belangrijk dat we zorgen dat de hele toeleveringsketen robuuster wordt. Ik pleit daarom voor hubs die we in Europa moeten realiseren. Daarmee bedoel ik locaties waar we werken aan materiaal voor de energietransitie. Denk aan kabelproductie, windturbines, platformen, schepen. Want het is duidelijker dan ooit dat infrastructuur de basis is om te kunnen groeien naar een nieuwe economie. Er is gewoon geen energietransitie als je geen netwerk hebt. Deze spullen halen we nu overal ter wereld vandaan. Daar moeten we zelf voor gaan zorgen.’

‘Het mooie is dat het mes aan twee kanten snijdt. Want je creëert hiermee honderdduizenden banen én je zorgt voor energiezekerheid. En dat is belangrijk, want uiteindelijk gaat het om de – groene - economie. En over concurrentievermogen én over investeringsklimaat. Maar wat dat laatste betreft, is de situatie waarin we zitten behoorlijk zorgwekkend.’

‘Op dit moment is er onvoldoende vraag naar groene elektriciteit. Omdat die vraag onvoldoende is, vrezen de windparkbouwers dat ze hun businesscase niet rond krijgen. Dat maakt ze terughoudend bij het inschrijven op tenders voor nieuwe windmolenparken. Zo houd je elkaar een beetje gevangen.’

Van Beek noemt twee concrete maatregelen: maatwerkafspraken met de industrie om de vraag naar groene stroom te stimuleren, en windparkbouwers financiële zekerheid bieden, zodat ze blijven investeren. Een manier om dat te bewerkstelligen is tweezijdige ‘contracts for difference’ voor windparken. Dat zijn contracten waarbij de overheid geld bijlegt als de prijs onder een bepaald niveau komt, maar juist geld afroomt als de prijs boven een bepaald niveau komt.

Het pad voor de lange termijn is uitgestippeld in het Nationaal Programma Energiesysteem (NPE), legt Van Beek uit. Dat beschrijft hoe Nederland een energiesysteem ontwikkelt dat past bij een klimaatneutrale samenleving in 2050. ‘Het punt is alleen dat we nu in een fase zitten waarin we de genoemde impasse moeten doorbreken. Want als wij nu vertragen – en dat is wat er gebeurt -, loop je niet alleen kansen mis waar je bijstaat, maar zul je ook een hele dure inhaalslag moeten maken.’

PwC is sinds jaar en dag een partner van TenneT, en helpt de uitdagingen die Van Beek schetst op te pakken. Zowel op strategisch niveau, als op projectniveau. Dat komt goed tot uitdrukking in het project Südlink, of Zuidlink, het megaproject waarbij groene energie, opgewekt op de Noordzee, naar Zuid-Duitsland wordt getransporteerd. De hoogspanningsverbinding beslaat honderden kilometers en loopt grotendeels ondergronds. De energie van een paar kerncentrales (4 Gigawatt) gaat er doorheen.

Het project is een complex vraagstuk op het gebied van ruimtelijke ordening - de verbinding doorkruist natuurgebieden, steden en wegen - waar zeer veel verschillende partners bij betrokken zijn. Er is meer dan tien miljard euro mee gemoeid, waarmee het een van de duurste energie-infrastructuurprojecten ooit is.

‘Dit project is eigenlijk de energietransitie in een notendop’, vertelt Paul Nillesen, partner bij PwC en verantwoordelijk voor de relaties met TenneT. ’Ons team fungeert als een soort projectbureau, dat kilometer voor kilometer de uitdagingen aangaat. ‘Wij zijn bijvoorbeeld direct betrokken bij de inkoop van kabels, het organiseren van vergunningen, en de financiële controle van het project.’

Van Beek: ‘Ik zie de energietransitie als een pad waarop je op allerlei fronten behoorlijk wat weerstand ontmoet. Die weerstand moet je in mijn ogen niet vermijden. Integendeel, je moet actief de weg van de meeste weerstand opzoeken. Je moet er eigenlijk dwars doorheen, stap voor stap. Ik verwacht dan ook van partijen met wie wij werken dat je het overzicht hebt, de competentie, maar ook de moed. De moed om te zeggen: “Nee, wacht eens even, dit kan ook anders, dit kan beter”. Wat je van je eigen mensen vraagt, vraag je ook van de partner; om je uit te spreken, om tegen te spreken, om het met elkaar beter te maken’. 

‘Südlink vergt een heel sterke partner, omdat zo'n tracé alleen werkt als alles werkt. PwC helpt ons complexe problemen simpel, maar niet simplistisch te maken. Wat daarvoor nodig is, is visie. Een visie op het energiesysteem van de toekomst.’

‘Verbinding is minstens zo belangrijk. Het maakt mij eigenlijk niet uit of je van TenneT bent, of een partner. Het gaat erom dat je de juiste spirit hebt: we moeten Südlink realiseren. Dat je je samen verantwoordelijk voelt voor het resultaat. Dat is de mindset die ik verwacht. Wij hebben PwC nodig, omdat wij de capaciteiten niet hebben die zij wel meebrengen. En dat is prima. Je bent ook sterk als je je eigen kwetsbaarheid ziet en de juiste samenwerkingspartner opzoekt. Natuurlijk knettert het ook wel eens. Het is net als in een huwelijk. Als alles rimpelloos verloopt, heb je geen goed huwelijk.’ 

Nillesen: ‘Wij zijn elkaars sparringpartner. We gaan vriendschappelijk met elkaar om, maar we durven het ook te zeggen als het in onze ogen beter kan. Overigens altijd met respect voor elkaars werk’.

Van Beek: ‘Ik kan Paul altijd bellen, zoals vorig jaar, midden in de zomervakantie. Er deed zich een spoedgeval voor, we moesten in recordtijd een strategisch plan opleveren. Ik heb je nu nodig, zei ik. En ik weet: jullie kunnen dat, met de juiste mensen. Die mensen heb ik nodig en het moet over drie weken klaar zijn, voegde ik eraan toe. En het is gelukt. Dat is partnerschap zoals ik het bedoel'.