Zo rijk als Croesus schept verantwoordelijkheid

De verdeling van welvaart is regelmatig onderwerp van discussie. Van vermogenden wordt bij hun investeringen steeds vaker een zekere mate van transparantie en verantwoordelijkheid verwacht. In de VS en Europa zoeken zij al langer naar maatschappelijk geaccepteerde wegen om hun vermogen te beheren. De vraag is of de nieuwe superrijken uit Azië, Zuid-Amerika en Afrika zich ook door deze mores laten leiden.

Toen de Griekse historicus Herodotus in de vijfde eeuw voor Christus over de rijkdom van koning Croesus schreef, bestonden er al welvaartsverschillen. Croesus was koning van Lydië, het huidige West-Turkije, en gold als ‘de rijkste man ter wereld’. Maar volgens de legende was hij een groot bewonderaar van de Griekse cultuur en doneerde hij een aanzienlijk deel van zijn vermogen aan de bouw van tempels in Delphi en Ephese

Jan Willem Velthuijsen – hoofdeconoom PwC

Het goede voorbeeld

Aan de andere kant van de wereld filosofeerde Confucius rond diezelfde periode over ethiek en de verantwoordelijkheid van de elite. Confucius geloofde dat de politieke onrust in zijn tijd kon worden hersteld door mensen met elkaar te verbinden. Om die verbondenheid te bereiken moest ieder individu beschikken over het ethisch besef van ‘medemenselijkheid’ en ‘wellevendheid’. De elite had daarbij een bijzondere verantwoordelijkheid. Confucius meende dat de geprivilegieerde positie van de elite de sociale verplichting met zich bracht om het goede te doen en het goede voorbeeld te geven.

Adel verplicht

Veel later gold dichter bij huis gold onder welgestelden een vergelijkbaar credo: ‘noblesse oblige’ ofwel ‘adel verplicht’. Een bevoorrechte positie vanwege afkomst of vermogen brengt ook aan de Europese hoven een maatschappelijke verantwoordelijkheid mee.

Op zoek naar alternatieven

Mede door mondiale trends is de discussie over de verdeling van welvaart en de mate van filantropie de afgelopen jaren weer toegenomen. Door economische verschuivingen is het voor bezitters van privaat vermogen namelijk nu veel lastiger om renderende verdien- en beleggingsopties te vinden. Sinds de laatste crisis is het financieel rendement op vermogen drastisch gedaald en het gevolg is dat vermogenden op zoek zijn naar alternatieven. Kiezen voor durfkapitaal is er daar een van, hetgeen goed nieuws is voor innovatie en onderzoek. Een ander pluspunt is dat vermogende eigenaren van familiebedrijven een sterkere prikkel zullen hebben om in de eigen onderneming te investeren. Dat komt de continuïteit van bedrijvigheid en werkgelegenheid ten goede.

Minder belasting

Tegelijkertijd wordt er scherper op vermogenden en hun investeringen gelet in de meer transparante maatschappij, waarin persoonlijke informatie zich tot in detail snel verspreid via Twitter en Facebook. Mark Zuckerberg bijvoorbeeld werd onlangs een van de grotere filantropen ter wereld genoemd toen hij aankondigde 99 procent van zijn Facebook-aandelen te schenken aan goede doelen. Maar hij ontving tegelijkertijd veel kritiek op de rechtsvorm die hij voor het initiatief had gekozen en waarmee hij minder belasting moet afdragen.

Sociale investeringen

Vermogenden kijken dus ook steeds meer naar ‘sociale investeringen’. Waarbij de investeringen wel een financieel voordeel moeten hebben. Uit een recente enquête onder Nederlandse miljonairs bleek dat 68 procent van de ondervraagden – mits ze geen verlies lijden – graag sociaal wil investeren. Daarnaast is in ons land ook een trend zichtbaar om meer transparantie te zijn. Familiebedrijven nemen bijvoorbeeld steeds vaker een sociale paragraaf op in hun jaarverslag of maken een apart maatschappelijk jaarverslag.

Goede doelen

Maar wie bepalen straks de mores? Tot nu toe deden Amerikaanse vermogenden dat. Zij domineerden de Forbes-lijst met superrijken en ontwikkelden ook de rules of the game. Zo startten Bill en Melinda Gates samen met Warren Buffet The Giving Pledge, waarin zij superrijken aansporen om tijdens hun leven meer dan de helft van hun vermogen te doneren aan goede doelen. Zij traden daarmee in de voetsporen van de Carnegies, Mellons, Vanderbilts en Rockefellers, die allemaal hun doing good-initiatieven hadden. De Amerikaanse mores is ook zichtbaar in Nederland en Europa. Nederlandse rijken doneren bijvoorbeeld gul aan goede doelen.

De Amerikaanse mores

De Forbes-lijst is echter aan het veranderen. In 2014 waren de vermogenden in Azië al rijker dan de vermogenden in Europa en dit jaar nemen zij naar verwachting ook de positie van de VS over. Het is de vraag of de nieuwe superrijken uit Azië en het Midden-Oosten zich herkennen in de Amerikaanse mores en zich daardoor laten leiden. Dat geldt eveneens voor de groep opkomende superrijken in Zuid-Amerika en Afrika.

Het gedachtegoed van Confucius

Dit groeiende deel van het mondiale vermogen in handen van superrijken onttrekt zich immers aan de governance-structuren waar westerlingen net aan gewend begonnen te raken. Tegelijkertijd zijn de meesten opgegroeid met het gedachtegoed van Confucius, die al 500 jaar voor Christus een maatschappelijke verantwoordelijkheid voor de Chinese elite zag. Ook deze grondhouding is gelukkig van alle tijden en van alle culturen.

Contact

Jan Willem Velthuijsen

Jan Willem Velthuijsen

Chief economist PwC, PwC Netherlands

Tel: +31 (0)62 248 32 93

Volg ons